Anglia ma niezwykłe Stonehenge, Polska kamienne kręgi na Kaszubach – w Węsiorach, Odrach, Leśnie (w samym sercu Kaszub), a także m.in. Grzybnicy (niedaleko Koszalina). Jakie było ich przeznaczenie? Do dziś pozostaje to wielką zagadką.

Prawdopodobnie zbudowali je Goci, ale nie brakuje innych teorii. Legenda głosi, że ułożyli je stolemowie, mityczne olbrzymy chcące zaludnić te ziemie.

Kamienne kręgi w Węsiorach

Kamienne kręgi w Węsiorach, Wolfgang Pohl, wikimedia commons

Węsiorskie kręgi są z najbardziej znane wśród tych, które wymieniliśmy. Wieś leży w rejonie zwanej Szwajcarią Kaszubską w gminie Sulęczyno w powiecie kartuskim. Musimy zboczyć z drogi na trasie Kartuzy – Bytów, by tam dotrzeć.

Tajemnicze kamienne kręgi stały się atrakcją turystyczną, więc znajdziemy w okolicy noclegi w pensjonatach. Można nawet kupić informator, w którym zawarto ciekawostki o kręgach i tajemnej mocy, którą podobno można odczuć w ich pobliżu…

Do zabytkowych kręgów dojdziemy piechotą. Są schowane pośród sosnowego lasu. Naszym oczom ukaże się 20 kurhanów, czyli kopców do pochówków z okresu neolitu. Są też trzy kamienne kręgi, z których największy ma 26 metrów średnicy. Ułożony jest z kamieni ponad metrowej wysokości. To cmentarzysko Gotów powstałe między I a III wiekiem naszej ery.

Pod kurhanami zakopywano ciała zmarłych. W kompleksie polskiego Stonehenge w Węsiorach znaleziono ponad sto grobów. Zmarli chowani byli nawet z biżuterią. Kurhany mają od 4 do 16 m średnicy i powstała nawet o nich powieść Zbigniewa Nienackiego, Pan Samochodzik i skarb Atanaryka.

Z kolei kamienne kręgi ułożono z kamiennych prostokątnych płyt zwanych stelami. Najbardziej charakterystyczny jest krąg Merope, pośrodku którego stoją trzy stele. Merope to imię jednej z mitycznych Plejad. Cały kompleks podobno jest bowiem odzwierciedleniem galaktyki M45 czyli gromady Plejad. Tych było zaś siedem, a jeśli mamy jedynie trzy kręgi (czwarty do niedawna był widoczny, ale został zniszczony), gdzie kryją się pozostałe i czy w ogóle istniały? Badacze natrafili na ich ślady.

Kamienne kręgi w Odrach i innych miejscowościach

kamienne kręgi na kaszubach kamienne kręgi węsiory kamienne kręgi leśno
Kamienne kręgi w Leśnie fot. Shutterstock

Kamienne kręgi na Kaszubach znajdują się nie tylko w Węsiorach, ale m.in. Odrach, niewielkiej wsi w gminie Czersk. Dotarł do nich w XIX wieku niemiecki archeolog Abraham Lissauer, który postanowił je zbadać. Zrobił to dużo wcześniej niż miały miejsce pierwsze badania w Węsiorach (w połowie XX w.). Rezerwat Kregi Kamienne w Odrach jest największym i najstarszym po Stonehenge miejscem tego typu w Europie.

Kolejne badania przeprowadzone w latach 60. ubiegłego wieku przez naukowców z Uniwersytetu Łódzkiego pozwoliły odkryć wielkie cmentarzysko. Łącznie jest tu 10 kamiennych kręgów i 30 kurhanów sięgających 12 m średnicy oraz wiele płaskich grobów. Ogółem odkryto tutaj ponad 600 grobów, zarówno szkieletowych jak i ciałopalnych. Te drugie dzieliły się zarówno na groby urnowe (pochówku dokonywano w urnach) jak i jamowe (prochy wsypywano do zagłębień w ziemi).

Razem ze szczątkami chowano także cenne przedmioty, takie jak ozdoby kobiece, m.in. zapinki i bransolety. Co ciekawe, archeolodzy odkopali także ceramikę rodem z Cesarstwa Rzymskiego.

Kamienne kręgi na Kaszubach znajdują się też m.in. w Leśnie, Brąchówku a także nieco dalej na zachód – w Grzybnicy.

Skąd się wzięły kamienne kręgi na Kaszubach?

kamienne kręgi na kaszubach kamienne kręgi w leśnie kamienne kręgi węsiory
Kamienne kręgi na Kaszubach budzą ciekawość miłośników zagadek. Na zdjęciu tajemnicze megality w Leśnie, fot. Shutterstock

Kamienne kręgi na Kaszubach powstały między I a III wiekiem, co nie pozostawia wątpliwości badaczy. Archeolodzy dociekli, że zostały zbudowane przez antycznych Gotów przybyłych ze Skandynawii między innymi w rejony dzisiejszej Polski.

Goci mieszkali na dzisiejszym Pomorzu przez około 250 lat. Byli ludem osiadłym. Uprawiali rolę (odnaleziono ślady orki), hodowali zwierzęta i wytwarzali proste narzędzia. Swój zwyczaj chowania zmarłych w kurhanach przenieśli także na te ziemie.

Do czego jednak służyły kamienne kręgi? Tutaj pojawia się więcej teorii, a najczęściej powtarzana to interpretacja kręgów jako miejsca sądów, obrad i narad. Tam sądzono winnych, podejmowano ważne decyzje. Takie kręgi wytyczano w miejscach trudno dostępnych, np. na mokradłach, wyspach otoczonych rzekami. Inna wersja traktuje kręgi jako obserwatoria astronomiczne (co mogło mieć odwołanie do układu Plejad), ale uchodzi za mniej prawdopodobną.

Jaki będzie dalszy los kręgów i kurhanów? Obecnie takie miejsca objęte są ochroną. Takich cmentarzysk miało być na Kaszubach nawet 40, ale głazy narzutowe wykorzystane do ich budowy zostały rozgrabione w XIX i posłużyły m.in. do wykładania dróg. Przez to w niektórych miejscach niestety nie ostały się ślady kultury Gotów.

Interesują Cię zagadki, tajemnice, ciekawostki? Czytaj więcej:

Piramida w Rapie – dlaczego powstała?

Wilczy Szaniec – kwatera Hitlera w Polsce