Mijając kapliczki przydrożne w Polsce pewnie nie zastanawiacie się nad tym, że jest to element krajobrazu dość charakterystyczny dla naszego kraju. Są bardzo liczne: niektóre katolickie, niektóre prawosławne. Oto kilka ciekawostek, jakie kryją polskie kapliczki.
Nie tylko kapliczka, ale i drogowskaz
Kapliczki były nie tylko miejscem modlitw. Stawiano je z przeróżnych przyczyn, czasami na przykład jako wotum dziękczynne w podzięce za łaski, z fundacji kogoś, kto te łaski otrzymał. Niektóre ręcznie wykonywali lokalni rzemieślnicy (np. z drewna), jako podziękowanie Najświętszej Panience. Jeszcze inne, często murowane, stawiano na skrzyżowaniach z wielorakich powodów: strudzony wędrowiec mógł na chwilę spocząć przy drodze, by odpocząć i się pomodlić. Przy okazji kapliczki pełniły też rolę swoistych drogowskazów.
Święcenie potraw, odmawianie różańca – sprawdź na kolejnej stronie jakie funkcje do dziś pełnią kapliczki.
Miejsca spotkań przy modlitwie
Do dziś w wielu polskich wsiach kapliczki przydrożne lub krzyże stojące przy szosie nadal pełnią swoje funkcje. Jedną z nich jest po prostu niedzielna msza, która jest tam odprawiana przez księdza, jeśli nie ma akurat w pobliżu kościoła.
To jednak zdarza się dziś coraz rzadziej. Dawniej łatwiej było, by to ksiądz, na przykład na wozie, czy na rowerze, przyjechał w dane miejsce odprawić mszę. Dziś przy powszechności samochodów, do kościoła można szybko dotrzeć nawet z oddalonych miejscowości, dlatego to parafianie muszą się przemieszczać.
Nadal jednak spotyka się inne tradycje. Przy krzyżach lub kapliczkach na niektórych wsiach święcone są wielkanocne potrawy. Czasami wierni, zwłaszcza starsze osoby, spotykają się tam podczas modlitwy, na przykład różańca odmawianego za zmarłych. Jest to więc miejsce spotkań wiernych.
Z którego wieku pochodzą najstarsze kapliczki? Zobacz na kolejnej stronie.
Cenny zabytek
Mieszkańcy polskich wsi zazwyczaj bardzo dbają o swoje kapliczki, a ponieważ tradycja ich stawiania jest już wiekowa, stanowią one cenne zabytki. Podobno pierwsze kapliczki na ziemiach polskich mogły pojawić się już około tysiąca lat temu u zarania chrześcijaństwa.
Najstarsze do dziś zachowane kapliczki w Polsce pochodzą z XVI i XVII w. Starsze często wykonywane były z drewna, najczęściej niezabezpieczonego w żaden sposób przed warunkami pogodowymi, więc nie przetrwały do naszych czasów.
Niezwykłe intencje stawiania kapliczek: odkupienie win, ochrona przed pożarem i inne. Czytaj na kolejnej stronie.
Odkupienie za grzechy
Powiedzieliśmy już o funkcjach kapliczek, ale być może pominęliśmy najciekawszą. Często fundatorzy chcieli odkupić swoje winy lub uprosić szczególne łaski. Stawiano więc kapliczki z wyszczególnioną intencją: na przykład o zdrowie dziecka albo o obfite plony. Budowano je też w podziękowaniu za wyleczenie, z żalem za popełnione grzechy lub dla ochrony przed zarazą lub pożarem.
Co bogatsi zamawiali figury umieszczane w kapliczkach u uzdolnionych artystów. Niektórzy specjalizowali się w tworzeniu kapliczek. Można wtedy znaleźć w jednym regionie wiele kapliczek w podobnym stylu.
Święty od ochrony przed powodzią, święta od chorób zakaźnych. Zobacz na następnej stronie, jakie figury stawiano w kapliczkach i w jakim celu.
Wybór świętego miał znaczenie
Najczęściej w kapliczkach stawiano figurę Maryi, która była niejako „uniwersalną” adresatką modlitw, bo spełniać miała najróżniejsze prośby. Czasami jednak rzeźbiono figury świętych, zwłaszcza wtedy, gdy intencje były bardzo konkretne.
I tak na przykład:
- święty Florian, którego znamy jako patrona strażaków, chronił wieś lub kościół przed pożogą
- św. Józef, opiekun Jezusa, strzegł dobra i bezpieczeństwa rodziny
- św. Jacek miał chronić przed złodziejami
- św. Jan Nepomucen – szczególnie skuteczny w ochronie przed wodą, miał zapobiegać powodziom, ale też strzec rolników przed suszą
- przed chorobami zakaźnymi strzegli św. Rozalia i św. Roch
- św. Ambroży był szczególnie przychylny dla pszczelarzy
- św. Benon, patron rybaków, był adresatem modlitw o obfite połowy
- św. Wawrzyniec był zaś patronem ubogich i miał zapewniać dostatek.
Wiedziałam, że skądś ją znam. Mój ukochany Spisz 🙂