Mauzoleum Totenburg to mało znana atrakcja Wałbrzycha. Zwane jest przez historyków i przewodników ostatnią świątynią Hitlera w Polsce. Ten pomnik kazali postawić niemieccy naziści. Upamiętnia 170 tys. poległych w czasie I wojny światowej oraz ofiary wypadków w kopalniach i lokalnych bojowników ruchu narodowo-socjalistycznego. Ciekawa budowla skrywa podziemne korytarze. Została częściowo wysadzona przez Niemców, ale jej ruinę nadal można oglądać na obrzeżach miasta.
Mauzoleum Totenburg – nieznana atrakcja Wałbrzycha
Na północnym stoku wzgórza Niedźwiadki, w 1938 roku Niemcy zbudowali mauzoleum Schlesier Ehrenmal, nazywane też Totenburg. Upamiętniało oficjalnie m.in. poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców miasta, a także inne ofiary, w tym poległych w wojnie Ślązaków, ofiary wypadków w kopalniach i nazistowskich bojowników. Zamysł służył propagowaniu idei nazistowskich. Podobne budynki powstawały w całej III Rzeszy (więcej o tym niżej), nazywa się to także propagandową architekturą.
Mauzoleum w Wałbrzychu zwane ostatnią świątynią Hitlera, przypomina budowlę obronną. W środku przepełnione zaś było nazistowską symboliką. Na środku dziedzińca stała kolumna. Płonął tam wieczny ogień – znicz zasilany gazem z podziemnej instalacji gazowniczej, umieszczony na wieńczącej kolumnę misie. Ta podtrzymywana była przez trzy nagie męskie postaci. Podstawę kolumny ozdabiały lwy z rozwartymi paszczami, które symbolizować miały zmartwychwstanie.
Cokoły budowli wieńczyły rzeźby orłów siedzących na kulach ornamentowanych swastykami. Przedsionki i kaplice wyłożone były mozaikami z symbolami narodowymi. Przed budynkiem znajdował się plac defilad. Legendy mówią, że miały się tam odbywać okultystyczne msze lub krwawe obrządki inicjacji członków SS, ale według historyków to mało prawdopodobne.
Podziemne tajemnicze korytarze
Część mauzoleum została wysadzona w 1945 roku przez Niemców wycofujących się przed Armią Czerwoną. Eksplozja odsłoniła wejście do podziemnych korytarzy o niezbadanej długości i nieznanym przeznaczeniu. Istnieje teoria, że pod ziemią znajduje się cały kompleks tuneli prowadzący np. do centrum Wałbrzycha.
Nie ma tam z kolei żadnych szczątków. Słowo mauzoleum nie oddaje dokładnie tego, czym był Totenburg. To bardziej pomnik ku czci poległych – nie rzeczywiste miejsce pochówku.
To dość mroczna pozostałość po dawnych czasach – jedyna zachowana budowla tego typu w Polsce, niestety nawet nieoznakowana. Nie zachowała się kolumna z wiecznym ogniem stojąca w dziedzińcu.
Mauzoleum na Górze Świętej Anny
Mało kto wie, że podobne mauzoleum (Freikorps Ehrenmal) znajdowało się w miejscowości Góra Świętej Anny w woj. opolskim (budynek niezachowany). Tuż obok, na zboczu wzniesienia, wybudowano amfiteatr (można go oglądać na zdjęciu).
Między 21 a 26 maja 1921 roku, toczyła się bitwa o Górę Świętej Anny podczas III powstania śląskiego. Powstańcy śląscy walczyli z Freikorpsem, a bitwa ostatecznie zakończyła się zwycięstwem Niemców i miejscowość pozostała w granicach Republiki Weimarskiej.
Do czasów I wojny światowej w miejscu amfiteatru znajdował się kamieniołom. Przed II wojną światową władze niemieckie postanowiły upamiętnić poległych w III powstaniu śląskim rodaków, dlatego przebudowano kamieniołom. Amfiteatr szacowano na 50 tys. osób pojemności. Wciąż robi ogromne wrażenie.
Nad krawędzią amfiteatru w 1938 roku zbudowano mauzoleum ku czci poległych 50 (lub 51) niemieckich powstańców. Przepełnione było symboliką nazistowską. W środku znajdowała się m.in. swastyka, a także napisy opisujące dzieje Niemiec wedle nazistowskiej propagandy.
Mauzoleum zostało wysadzone, ale skuteczniej niż Totenburg – nie pozostało po nim śladu. Istniało jeszcze mauzoleum Hindenburga pod Olsztynkiem, także nie zachowało się do naszych czasów. Dlatego właśnie Totenburg zwany jest ostatnią świątynią Hitlera.
Czytaj więcej: Góra Świętej Anny – kalwaria, amfiteatr, geopark…