Gdyby został znaleziony, byłoby to sensacją. Najcenniejszy zaginiony obraz w Polsce i jeden z najbardziej poszukiwanych na świecie, po raz ostatni był widziany na Dolnym Śląsku podczas II wojny światowej. Portret młodzieńca autorstwa samego Rafaela Santi jest bezcenny, a poszukiwaczy skarbów wciąż intryguje, jakie były jego losy i czy dzieło zachowało się gdzieś ukryte do dzisiejszych czasów.
1Portret młodzieńca – najcenniejsze dzieło obok Damy z gronostajem
Dama z Gronostajem Leonarda da Vinci pozostaje najcenniejszym obrazem w polskich zbiorach – z całym szacunkiem do eksponowanych u nas dzieł Memlinga, Rembrandta, Moneta, El Greco, Matejki czy Cranacha. Ale przed II wojną światową Dama miała poważnego konkurenta – Portret młodzieńca pędzla Rafaela Santi, który wraz z nią oraz z miłosiernym Samarytaninem zdobił posiadłość Czartoryskich w Puławach. Dziś Młodzieniec byłby dziełem najcenniejszym ze względu na fakt, że bezpowrotnie zaginął. Gdyby się odnalazł, byłoby to sensacją na skalę światową.
Niezwykłej urody Młodzieniec
Rafael namalował swój obraz na początku XVI wieku. Na portrecie widzimy młodego mężczyznę o kobiecej urodzie, według niektórych jest to autoportret Rafaela. Dawniej wątpiono w autorstwo włoskiego geniusza renesansu przypisując dzieło komuś innemu, jednak krytycy sztuki zgodnie twierdzili, że jest to dzieło Rafaela, a przeciwnicy tej teorii są dziś w zdecydowanej mniejszości. Niezwykłe dzieło podziwiane było już za czasów Rafaela, przyjmuje się, że malarz obdarował obrazem swego ucznia, Giulia Romana. Dzieło trafiło do Mantui, a następnie do Modeny.
Historia Portretu Młodzieńca przed II wojną światową
Podobnie jak Dama z gronostajem, Portret młodzieńca trafił do kolekcji książąt Adama i Konstantego Czartoryskich. Został przez nich kupiony w Wenecji około 1800 roku. Ich matka, Izabela Czartoryska, wystawiła dzieło wraz z innymi bezcennymi zabytkami w Domku Gotyckim w Puławach. Obok Damy i Krajobrazu z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta, było to najsłynniejsze dzieło w zbiorach.
Portret młodzieńca został przeniesiony do pałacu w Sieniawie w czasie powstania listopadowego, potem Adam Czartoryski zabrał go do Paryża, wysłał do Londynu i sprowadził z powrotem do Francji, do paryskiego Hôtel Lambert.
Obraz wrócił do Krakowa w latach 70. XIX wieku. Tam w 1876 roku otwarto Muzeum Czartoryskich, gdzie w latach 80. XIX w. Dama z Gronostajem i Młodzieniec po raz pierwszy zawisły obok siebie (w Puławach wisiały w osobnych pomieszczeniach).
Gdy wybuchła I wojna światowa, obraz ukryto w Dreźnie. Do Krakowa dzieła z kolekcji Czartoryskich wróciły dopiero w 1920 roku. Dyrektorem muzeum w Dreźnie był już wówczas Hans Posse, specjalny delegat Hitlera, który miał stworzyć wielkie muzeum zrabowanych dzieł. Wtedy Niemcy wypuścili z rąk Portret młodzieńca. Być może drugi raz nie przepuścili takiej okazji…
Czytaj więcej na kolejnej stronie
