To tutaj Czartoryscy gromadzili wielkie dzieła, takie jak Dama z gronostajem czy Portret młodzieńca autorstwa Rafaela. Tutaj prowadzili swoją politykę i decydowali o losach Polski. Jako mecenasi sztuki przyczynili się do zachowania wielu pamiątek historycznych. Puławy – rezydencja rodu, to dziś uroczy zakątek i perła architektury warta odwiedzenia. Znajdziemy ją w województwie lubelskim na skraju przełomu Wisły.
Czartoryscy – Familia z aspiracjami
Na początku, w XVI wieku, Puławy znajdowały się w posiadaniu Lubomirskich. To oni zbudowali okazałą rezydencję. Przez małżeństwo Marii Zofii z Lubomirskich z wojewodą ruskim Aleksandrem Augustem Czartoryskim w 1731 r., Puławy przeszły na sto lat we władanie Czartoryskich zwanych Familią.
Nastąpił rozkwit rezydencji. Dzięki małżeństwie Adama Kazimierza z Izabelą Flemming, czyli późniejszą Izabelą księżną Czartoryską, majątek jeszcze się powiększył. Czartoryscy zamieszkali w Puławach i stworzyli z nich centrum sztuki i życia politycznego. Nie bez przyczyny mówiło się o rezydencji Polskie Ateny. W Puławach bywały takie postaci jak Julian Ursyn Niemcewicz, Adam Naruszewicz, Franciszek Kniaźnin, Jan Piotr Norblin czy Marcello Bacciarelli. Dopiero okres rozbiorów doprowadził do zniszczenia Puław i okolicznych wsi przez wojska rosyjskie.
Izabela Czartoryska – pierwsza dama malarstwa i mecenas sztuki
To Izabela Czartoryska była główną mecenas sztuki i jej w dużej mierze przypisuje się wzrost roli Puław na arenie międzynarodowej. Izabela pochodziła w Flemmingów i była jedyną dziedziczką wielkiej fortuny po swym ojcu, podskarbim wielkim litewskim Jerzym Detloffie Flemmingu.
Za Adama Kazimierza Czartoryskiego wyszła w wieku zaledwie 15 lat. Adam miał wtedy 27 lat, był elokwentnym literatem i znawcą sztuki oraz dramatopisarzem i poliglotą (władał nawet tureckim i perskim). Elegancki książę był wujem Izabeli, a małżeństwo miało na celu właściwie jedynie związanie majątków dwóch potężnych rodów. Wpływowa Familia dążyła do przejęcia władzy w Polsce. Młodzi nie przypadli sobie do gustu.
Leonardo, Rafael i Rembrandt
Wielkiego uczucia między młodymi małżonkami nie było, ale Izabela godnie reprezentowała ród na scenie politycznej angażując się w działalność Stronnictwa Patriotycznego w okresie Sejmu Czteroletniego. Bywając na salonach pozwalała sobie na liczne romanse. Wśród jej kochanków wymienia się króla i zarazem jej kuzyna, Stanisława Augusta Poniatowskiego, a także Nikołaja Repnina.
Najważniejsza była jednak działalność Izabeli na polu sztuki. Gromadziła wraz z Adamem liczne dzieła. Czartoryscy sprowadzili do Polski Damę z gronostajem Leonarda da Vinci, Portret młodzieńca autorstwa Rafaela i Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta. Pierwsze muzeum znajdowało się w budynku Świątyni Sybilli w Puławach, kolejne w Domu Gotyckim. Po powstańczej burzy zostało przeniesione do Krakowa.
Urocze zakątki w Puławach
Dawna posiadłość Lubomirskich w Puławach została rozbudowana za czasów Izabeli Czartoryskiej dzięki architektowi Piotrowi Aignerowi. W ogrodzie przypałacowym zbudowano Świątynię Sybilli, gdzie od 1801 roku istniało polskie muzeum.
Powstanie listopadowe, a konkretnie jego upadek, przyczyniły się do wyjazdu Czartoryskich z Puław i ewakuacji dzieł. Miejscowość została przemianowana na Nową Aleksandrię. Po Czartoryskich zostały głównie pamiątki architektoniczne, proszę tylko spojrzeć, jak pięknie Świątynia Sybilli prezentuje się zimą.
Po powstaniu Czartoryscy wrócili już do Krakowa. Wszystkim znane jest tamtejsze Muzeum Czartoryskich. Pod koniec 2016 roku Fundacja Książąt Czartoryskich sprzedała Skarbowi Państwa bezcenną kolekcję wspaniałych dzieł z Damą z gronostajem na czele za kwotę nie odzwierciedlającą choćby ułamka wartości obrazów, czyli za 100 mln euro. W kolekcji brakuje Portretu młodzieńca, który zaginął bezpowrotnie podczas II wojny światowej.
Czytaj więcej:
Portret młodzieńca – gdzie jest najcenniejszy zaginiony obraz w dziejach Polski?
Puławy – piękny zakątek i świadek historii
Dziś park w Puławach z rezydencją Czartoryskich jest najpiękniejszym zabytkiem tej urokliwej miejscowości. Możemy tam podziwiać m.in. kościół Wniebowzięcia NMP wzorowany na rzymskim Panteonie. Klasycystyczny Pałac Marynki został zbudowany dla Marii, córki Izabeli Czartoryskiej. Znajdziemy też liczne domki, altanki i bramę wzorowaną na rzymskim Łuku Tytusa. Familia dzięki swoim licznym podróżom po Europie czerpała wiele wzorców z zachodu.
Na zdjęciu powyżej widzimy wieżę ciśnień zbudowaną w stylu rosyjskiego klasycyzmu. Dzięki niej w całym kompleksie pałacowym z kranów płynęła świeża woda.