Zamek w Sztumie jest jedną z ważniejszych warowni krzyżackich w Polsce. Leży nad Jeziorem Sztumskim na trasie między warowniami w Kwidzynie i Malborku. Ta XIV-wieczna twierdza była także siedzibą wójta krzyżackiego. To jedna z tych fortec, którą naprawdę warto odwiedzić choć raz w życiu.
Letnia siedziba Krzyżaków chroniąca Malborka i dobra na polowania
Zamek w Sztumie został wzniesiony przez Państwo Krzyżackie, jako jedna z najbardziej znaczących siedzib zakonu. Był warownią satelicką dla najważniejszej dla Krzyżaków twierdzy w Malborku wznoszonej etapami od 1280 r. Zamek w Sztumie powstawał od 1326 roku, a jego siedzibę wyznaczono gród Pomezanów na trasie z Malborka do Kwidzyna. Krzyżacy wygonili Pomezanów, gdyż było to strategiczne miejsce na wyspie między kilkoma jeziorami (dziś między Jeziorem Sztumskim a Barlewickim).
Budowa zakończyła się w 1335 r., a zamek stał się siedzibą wójta krzyżackiego. Zamieszkiwali tam także inni urzędnicy zakonu zajmujący ważne urzędy, którzy w razie potrzeb mogli łatwo docierać do zamku w Malborku. Krzyżacy, w tym Urlich von Jungingen, przyjeżdżali do Sztumu także na krótkie weekendowe polowania. Przede wszystkim jednak zamek w Sztumie miał chronić szlaku do ważniejszej i powstałej wcześniej fortecy w Malborku. Znaczenie stolicy Państwa Krzyżackiego rosło bowiem w siłę.
Dalsze dzieje zamku
Warownia w Sztumie została spalona i odbita przez wojska polskie zmierzające pod Grunwald w 1410 roku. Następnie w wyniku wojny trzynastoletniej zamek w Sztumie stał się siedzibą polskich starostów.
Najważniejsze dzieje zamku można właściwie zamknąć w XVII wieku. W wyniku wojen szwedzkich zamek został doprowadzony do ruiny. W czasie potopu zniszczył go dwustuosobowy oddział Szwedów, a zgliszcza zostały dodatkowo częściowo rozebrane przez władze pruskie.
Do dzisiejszych czasów zachowały się dwa skrzydła zamku wraz z pozostałościami wież i murami obwodowymi. Przebudowano je w XIX wieku. W najbardziej charakterystycznym z nich widać kikut wieży więziennej. Można podziwiać tam także mury obwodowe, pozostałości wieży bramnej, a także dobudowany w XIX w. budynek sądu i więzienia. Zamek w Sztumie w odróżnieniu od innych warowni krzyżackich nie jest zbudowany na planie czworokąta, a nieregularnego pięcioboku. Ma to związek z kształtem wyspy, na której się znajdował. Wyspa między jeziorami stanowiła naturalną ochronę.
Dojazd i zwiedzanie
Do twierdzy w Sztumie można drogą krajową nr 55 z Malborka do Kwidzyna i wcale nie trzeba z niej zbaczać. Zamek w Sztumie stoi tuż przy niej, na przesmyku między Jeziorem Sztumskim i Barlewickim.
Obecnie zamek w Sztumie jest oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku. Ze względu na prace konserwatorskie i adaptacyjne zwiedzającym udostępniany jest codziennie w godz. 10-18 wyłącznie teren dziedzińca zamkowego. Bilet łączony normalny na zwiedzanie zamków w Malborku, Sztumie i Kwidzynie kosztuje 44 zł, ulgowy 33 zł.