Polska nie leży w obszarze bardzo aktywnym sejsmicznie, ale trzęsienia ziemi w naszej historii się zdarzały. Były nawet dość silne. Opisywano je w kronikach, a niektóre wstrząsy doprowadziły do uszkodzenia znanych budowli i śmierci wielu osób. Trzęsienia ziemi w Polsce notuje się też współcześnie.
Bardzo krótko o trzęsieniach ziemi
Na początku należy powiedzieć, że Państwowy Instytut Geologiczny zalicza tąpnięcia w kopalniach do antropogenicznych trzęsień ziemi (czyli takich wywołanych przez człowieka). W tym zestawieniu uwzględniamy więc także trzęsienia ziemi wywołane przez tąpnięcia.
Dodatkowo należy zaznaczyć, że nie da się dokładnie określić magnitudy bardzo starych trzęsień ziemi w Polsce co do dziesiątego miejsca po przecinku, bo po prostu nie ma na ten temat wystarczających danych.
Magnituda to liczba określająca siłę trzęsienia ziemi. Są różne skale, na których może być oparta. Najstarszą jest skala Richtera. Obecnie oblicza się magnitudę drgań w zmodyfikowany sposób, bo skala Richtera jest niedoskonała przy bardzo silnych trzęsieniach ziemi, ale ale wyniki dla lżejszych trzęsień są nadal bliskie obliczeniom na skali Richtera.
Wybrane trzęsienia ziemi w Polsce o magnitudzie poniżej 5
Najsilniejsze trzęsienia ziemi w Polsce miały magnitudę około 6, ale do nich przejdziemy potem. Wspomnimy na razie o wybranych trzęsieniach ziemi, których magnituda wynosiła mniej niż 5.
Miejscowości górnicze na południu Polski narażone są ta tąpnięcia w kopalniach. Te wstrząsy uwzględnia się również w statystykach dotyczących najsilniejszych trzęsień ziemi w Polsce.
Na Dolnym Śląsku miejscowością często nawiedzaną przez takie zjawiska są Polkowice.
- Najsilniejsze wstrząsy w Polkowicach miały miejsce 20 grudnia 2010 (magnituda 4,8), a także 19 marca 2013 (magnituda 4,7). Do ostatniego z trzęsień o magnitudzie 4,8 doszło w kopalni KGHM S.A. O/ZG Rudna w Polkowicach 29 stycznia 2019 r.
- Inne silne wstrząsy, oba o magnitudzie 4,4, zanotowano w okolicach Lubina i Polkowic 5 marca 2011 r. oraz 13 maja 2011 r. Nieco lżejsze trzęsienie (4,3) miało miejsce 24 listopada 2013 r.
Silne trzęsienia ziemi notowane były w Polsce także m.in.:
- 30 listopada 2004 r. w okolicach Czarnego Dunajca (magnituda 4,7).
- 29 listopada 1980 r. w okolicach Bełchatowa. Wystąpiło trzęsienie ziemi o magnitudzie 4,6 związane z działalnością Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, odczuwane po Sieradz, Pabianice, Radomsko i Piotrków Trybunalski.
- 1 marca 1993 r. k. Łabowej, Beskid Sądecki i Beskid Niski (4,6).
- 22 stycznia 2010 zatrzęsły się okolice Pajęczna w województwie łódzkim (4,42).
- 18 kwietnia 2015 r. w wyniku wstrząsu o magnitudzie 4-4,2 zginęło dwóch górników kopalni Wujek.
Są to wybrane trzęsienia ziemi w Polsce spośród tych, które miały magnitudę poniżej 5. Pominęliśmy kilkadziesiąt innych wstrząsów odnotowanych na terenie naszego kraju.
Najstarsze trzęsienia ziemi w Polsce o jakich wiemy miały miejsce w 1011 r. w Karkonoszach i w 1200 r. w Gorcach. Magnitudę obu określa się na 4.
Silniejsze trzęsienia ziemi na kolejnych slajdach.
Trzęsienia ziemi w Polsce o magnitudzie około 5
Trzęsienie ziemi o magnitudzie 5 potrafi poważnie uszkodzić zabudowania. W historii Polski odnotowanych zostało kilka takich wstrząsów.
- 21 września 2004 r. trzęsienie ziemi odczuli mieszkańcy Pomorza Gdańskiego, Warmi, Mazur, Podlasia i Kujaw. Epicentrum znajdowało się w okolicach Bałtijska na półwyspie Sambia (obwód kaliningradzki). Magnitudę określa się na 5,3 lub 5 w zależności od pomiarów.
- 11 czerwca 1895 r. zatrząsł się masyw byłego wulkanu, Ślęży, a także Wzgórza Strzelińskie na Dolnym Śląsku. Trzęsienie ziemi odczuwalne było na obszarze 25 tys. km kwadratowych, a jego magnituda wyniosła około 5. Zawaliło się kilka kominów budynków, powstały grube pęknięcia w murach.
- Podobnie silne trzęsienie ziemi przytrafiło się w 1680 r. w okolicach Ożarowa Mazowieckiego. Uszkodziło część budynków m.in. w Warszawie.
- Trzęsienie o sile ok. 5 miało miejsce także 26 stycznia 1774 roku w rejonie Baborowa w Kotlinie Raciborskiej.
- 25 kwietnia 1840 r. wstrząsy o podobnej sile zanotowano w Pieninach, na zachód od Czorsztyna.
Najsilniejsze trzęsienia ziemi w Polsce na kolejnych slajdach.
Najsilniejsze trzęsienie ziemi w Polsce: miejsca 2-6
Miejsca od 2 do 6 na liście najsilniejszych trzęsień ziemi w Polsce potraktujemy zbiorczo, bo tak jak powiedzieliśmy, nie da się dokładnie określić ich magnitudy co do dziesiątego miejsca po przecinku (głównie ze względu na odległe daty tych wydarzeń).
- 9 sierpnia 1662 r. miało miejsce trzęsienie ziemi w Tatrach Wysokich z epicentrum na południowy wschód od Zakopanego. Oblicza się, że jego magnituda wynosiła poniżej 6. Siłę w epicentrum według skali Mercallego-Karnika określono jako trzęsienie niszczące.
- 3 grudnia 1786 r. miało miejsce najrozleglejsze trzęsienie ziemi w naszej historii. Na terenie dzisiejszej południowej Polski, Czech i Słowacji miały miejsce wstrząsy o sile około 6, które w skali Mercallego-Karnika określone zostały jako trzęsienie niszczące. Było odczuwalne od Wrocławia i Kalisza po Lwów. Przyniosły zniszczenia kamienic w wielu miastach a także kościoła św. Katarzyny w Krakowie. Co ciekawe, kościół ten został uszkodzony i stracił sklepienie nawy także w wyniku trzęsienia ziemi w 1443 roku, o którym jeszcze napiszemy.
- 27 lutego 1786 r. doszło do wstrząsu na północ od Cieszyna i ucierpiało m.in. Pogórze Śląskie. Magnitudę określa się zarówno ok. 6 jak i 5,2. Było to również trzęsienie niszczące w skali Mercallego-Karnika.
- Wstrząs o sile 6 datuje się także na 31 stycznia 1259 roku, kiedy to zatrzęsła się ziemia w okolicach Krakowa. Epicentrum było prawdopodobnie na północ od Wadowic.
- W 1606 r. jedno z najsilniejszych trzęsień ziemi w dziejach Polski miało miejsce w Tucznie na Pojezierzu Wałeckim. Miało siłę około 6.
- Podobną magnitudę miało trzęsienie ziemi 25 sierpnia 1785 roku z epicentrum koło Wisły w Beskidzie Śląskim.
Najsilniejsze trzęsienie ziemi w Polsce na kolejnym slajdzie.
Najsilniejsze trzęsienie ziemi w Polsce: miejsce 1.
Najsilniejsze trzęsienie ziemi w Polsce odnotowano 5 czerwca 1443 roku z epicentrum między rzeką Ślęzą a Strzelinem na Dolnym Śląsku. Jego magnitudę sejsmolodzy określają jako co najmniej 6. W skali Mercallego-Karnika w strefie epicentralnej było to trzęsienie pustoszące.
Znamy szczegóły dotyczące przebiegu trzęsienia ziemi m.in. dzięki kronice Jana Długosza. Wstrząsy doprowadziły do zawalenia się i uszkodzenia wielu budynków, głównie kościołów i kamienic we Wrocławiu, a także m.in. Brzegu. Uszkodzony został kościół św. Katarzyny w Krakowie, o czym już wspominaliśmy. Wiadomo, że w wyniku tego trzęsienia ziemi zginęło co najmniej około 30 osób.