Schrony i bunkry w Polsce – relikty historii (Top 17)

Pętla Boryszyńska, Pniewo, inaczej Międzyrzecki Rejon Umocniony – to jedno z bardziej znanych skupisk fortyfikacji w naszym kraju. Pniewo w woj. lubuskim jest znane z powojennych bunkrów. Największą atrakcją tego miejsca jest imponującej długości trasa podziemna oraz Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy. Pętla Boryszyńska to południowa część centralnego odcinka MRU. Miała stanowić zaplecze dla niewybudowanej baterii nr 5. Dziś do wyboru mamy tam dwie trasy zwiedzania – długą oraz krótką.

Czytaj więcej: Pętla Boryszyńska. Tunele i bunkry, w których królują nietoperze

Pniewo – bunkry, tunele i nietoperze

Twierdza Świnoujście to pruski zespół fortyfikacyjny wzniesiony w XIX wieku. Jego głównym zadaniem była obrona bardzo ważnego w tamtych czasach portu. W skład twierdzy wchodziły cztery forty. Do dziś, w dobrym stanie zachowały się trzy z nich: Zachodni, Gerharda i Anioła. Fort II został zniszczony w latach 70. XX wieku.

Czytaj więcej: Twierdza Świnoujście – nadbrzeżne forty artyleryjskie

Najsłynniejsze bunkry w Polsce znajdują się na Mazurach. Wilczy Szaniec wzbudza najwięcej emocji. Był tajną kwaterą Hitlera na terenie dzisiejszej Polski. Dobrze schowane w mazurskich lasach schrony można dziś zwiedzać. To niezapomniane przeżycie.

Wilczy Szaniec zajmował 250 ha obszaru w pobliżu linii kolejowej Kętrzyn – Węgorzewo.  Nikt niepowołany nie był w stanie dostać się do środka. Jednocześnie pracowało tam nawet 2200 osób: oficerów, sekretarek, łączników, stenografów i tych odpowiedzialnych za bardziej przyziemne, niezwiązane z działaniami wojennymi czynności, np. gotowanie.

Czytaj więcej: Wilczy Szaniec – kwatera Hitlera w Polsce

Nie tylko Hitler miał swoje kwatery na Mazurach. W pobliżu były też kwatery Himmlera, Göringa, a placówka Abwehry znajdowała się w Mikołajkach. W Pozezdrzu, 27 km od Gierłoży, zostały zbudowane kwatery Himmlera. Kwatera nazywała się Hochwald. W pięknym Sztynorcie znajduje się pałac, który w 1941 r. zajęło ministerstwo spraw zagranicznych Rzeszy. To tu zatrzymał się minister Joachim von Ribbentrop.

Czytaj więcej: Kwatery Himmlera i Göringa na Mazurach. Wiedziałeś o ich istnieniu?

Kwatery Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) położone są w Mamerkach, w gęstych mazurskich lasach nieopodal Wilczego Szańca. To jedno z najbardziej tajemniczych miejsc pozostawionych w Polsce przez nazistów. Niemcy zbudowali tam bunkry dla 1 500 oficerów. Ciekawostką jest, że po ponad 70 latach naukowcy wiercili w ścianach bunkra w poszukiwaniu Bursztynowej Komnaty.

Czytaj więcej: Kwatera w Mamerkach. Zamach na Hitlera i Bursztynowa Komnata

W wyniku agresji ZSRR na Polskę front przesunięto na zachód, a efektem zbrojenia się Armii Czerwonej było powstanie Linii Mołotowa, pasu umocnień na granicy z III Rzeszą wytyczonej po podziale Polski. Linia Mołotowa składa się z wielu Rejonów Umocnionych: na północy m.in. Grodzieńskiego, Osowieckiego, Zambrowskiego i Brzeskiego, na południu m.in. Rawskiego i Przemyskiego.

Od 1940 roku tysiące osób zmuszano do niewolniczej pracy przy budowie schronów. Po wojnie Niemcy zinwentaryzowali je wszystkie. Naliczyli 1900 obiektów. W tym: 542 schrony dla broni maszynowej, 460 schronów obrony przeciwpancernej, 68 schronów artylerii fortecznej i 43 schrony dowodzenia. Dodatkowo kolejne 800 schronów było w budowie. Oczywiście większość to nie bunkry w Polsce a za wschodnią granicą, ale część stoi na terenie naszego kraju. Z kolei poprzedni pas umocnień (Linia Stallina) był oparty na dawnej granicy i przesunięty bardziej na wschód.

W Kołobrzegu w woj. zachodniopomorskim znajdziemy Muzeum Oręża Polskiego. Można tam oglądać wystawy stałe takie jak Dzieje Oręża Polskiego czy Dzieje Kołobrzegu. Największą atrakcją jest jednak sowiecki bunkier broni nuklearnej w Podborsku. Muzeum amunicji atomowej znajduje się w schronie przeciwatomowym przekazanym Rosjanom w 1970 roku na mocy umowy PRL-ZSRR. Był to wybitnie ściśle tajny obiekt. W schronie znajdowały się zapasy broni atomowej. Dziś można go zwiedzać. Podobne bunkry w Polsce budowano w obliczu obawy przed zimną wojną prowadzącą do wojny atomowej.

W Górach Sowich na Dolnym Śląsku znajduje się sieć podziemnych korytarzy. Kompleks Włodarz, kompleks Riese (Olbrzym), całe okolice Walimia, Głuszycy, Osówki, Jugowic, Rzeczki i Sobonia, są owiane tajemnicą. Nikt nie zna przeznaczenia korytarzy. Wersji jest wiele: od tajnych kwater nazistów, przez magazyny militariów gdzie skrywano pociski rakietowe V2 lub warsztaty produkcji cudownej broni Wunderwaffe. Nie wiadomo ile kilometrów korytarzy pozostaje nieodkrytych w powiecie wałbrzyskim, a ile jeszcze planowanych było do wydrążenia.

W ramach Riese prace miały być prowadzone także pod zamkiem Książ. Takie sformułowania można znaleźć w niemieckich dokumentach. Pod twierdzą rzeczywiście istnieje sieć wybetonowanych tuneli. To dziś być może najsłynniejsze bunkry w Polsce. Czy miały być połączone z tymi w Górach Sowich?

Czytaj więcej: Riese i tunele pod zamkiem Książ. Co skrywają?

Twierdza Modlin od początku do końca została zaprojektowana przez Napoleona Bonapartego, co czyni z niej jedyny taki obiekt na świecie. To potężny system umocnień położony zaledwie 35 kilometrów od Warszawy. Mało kto wie, że koszary wojskowe wchodzące w skład kompleksu to najdłuższy budynek w Europie. Ten niewyobrażalnie wielki system fortów w czasie oblężeń był schronieniem nawet dla 60 tysięcy ludzi. Twierdza Modlin jest znacznie większa niż Wawel czy zamek w Malborku.

Czytaj więcej: Twierdza Modlin – najdłuższy budynek w Europie

Bunkry w Polsce budowano też na Półwyspie Helskim, część z nich notabene odkrył Orkan Grzegorz. Są pozostałością zarówno czasów międzywojennych, wojennych jak i PRL. Rejon Umocniony Hel został ustanowiony w 1936 roku przez Ignacego Mościckiego. Zbudowano sieć kolei, port a także bunkry. W czasie wojny powstawały zespoły baterii i dział. Zachował się także zabytek klasy światowej – bateria Schleswig-Holstein, złożona z najpotężniejszych niemieckich dział Schnelladekanone C/34. Rejon Umocniony Hel skapitulował 2 października 1939. Z kolei po wojnie władze ludowe budowały umocnienia, które miały nas chronić przed najazdem obcych państw. Obecnie bunkry są wpisane na listę zabytków wojskowych, część można zwiedzać.

Podziemne Miasto w Świnoujściu na Wolinie zaczęło powstawać w latach 30. Znajdowały się tam bunkry, schrony i tunele Baterii Vineta, które miały bronić bazę Kriegsmarine. Wycofujący się Niemcy wysadzili część baterii w powietrze w 1945 roku. Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu prowadzi 90-minutowe wycieczki. Oprócz Podziemnego Miasta na Wolinie można znaleźć wiele pojedynczych umocnień i dział z czasów II wojny światowej.

Czytaj więcej o Wolinie: Wolin – największa polska wyspa

Twierdza Srebrna Góra koło Kłodzka była jedną z najpotężniejszych fortyfikacji XVIII wieku. Okazałe obwarowania mogły pomieścić aż 5000 żołnierzy, a zgromadzone w magazynach zapasy zapewniały prowiant nawet na pięć miesięcy oblężenia. Niektórzy twierdzą, że to właśnie tu może być ukryty sławny złoty pociąg.

Czytaj więcej: Twierdza Srebrna Góra – największy fort górski w Europie

U zbiegu Wieprza i Wisły kryją się pozostałości fortyfikacji wzniesionych przez Rosję w XIX wieku. Twierdza Dęblin była obiecującym i strategicznie położonym obiektem. Nadzieje na skuteczne wykorzystanie fortu przyczyniły się do podjęcia próby jego modernizacji. Dlaczego nikt nie wykorzystał potencjału Twierdzy Dęblin?

Czytaj więcej: Twierdza Dęblin – fortyfikacje u zbiegu dwóch rzek

Bunkry w Polsce znajdziemy też w woj. pomorskim. Bateria Bluchera w Ustce to pozostałość z lat 1938-39. Zbudowano tam stanowiska ogniowe i stanowiska dział (dziś nie istnieją), a także m.in. schrony. Była też sypialnia dla 40-osobowej załogi. Bateria miała związek z powstającym portem III Molo. Zawiadywała nią Marine-Flak Division 243 z siedzibą w Kołobrzegu. Dziś Baterię Bluchera można zwiedzać, a nawet postrzelać z repliki broni palnej.

W sercu Mazur, nad jeziorem Święcajty, znajduje się niewielka wieś Ogonki. Tam podobnie jak w okolicy Wilczego Szańca, znajdują się poniemieckie bunkry. W czasie wojny okolica Pisy była granicą między Rzeszą a ZSRR. Na uwagę zasługuje też bunkier we wsi Martiany. Ale umocnienia w tej okolicy nie pochodzą jedynie z czasów II wojny światowej.

W Giżycku w latach 1843-1855 wybudowano twierdzę nazwaną na cześć pruskiego ministra wojny Hermana von Boyen, który zapoczątkował jej budowę. Podczas I wojny światowej warownię bezskutecznie próbowały zdobyć wojska rosyjskie. Dziś jest to jedna z najlepiej zachowanych w Polsce twierdz.

Czytaj też: Giżycko – odkryj Twierdzę Boyen ukrytą wśród jezior

W Tomarynach w woj. warmińsko-mazurskim w powiecie olsztyńskim w pobliżu Gietrzwałdu, znajdują się bunkry o innym przeznaczeniu niż te opisywane na poprzednich slajdach. Są to wieże obrony kolejowej pochodzące z końca XIX wieku, z których w ramach potrzeby można było ostrzeliwać most kolejowy na Pasłęce. Linia kolejowa biegła z Ostródy do Olsztyna. Podobne bunkry znajdowały się w Samborowie pod Ostródą. Bunkry w Tomarynach zachowały się w ogólnie dobrym stanie technicznym, choć są stopniowo dewastowane.

Nowohuckie schrony przeciwlotnicze tworzyły coś w rodzaju podziemnego miasta, choć według przewodników to dość wybujała nazwa. Znajdowały się pod Kombinatem, kinem Światowid czy szpitalem. Podziemną Nową Hutę od lat 50. tworzono z myślą o obronie. W schronach znajdowały się zapasy jedzenia, amunicji i miejsca noclegowe. Były stanowiska telefoniczne, jadalnia, nawet podziemny szpital. Na części oddziałów zamkniętych zachowało się nawet wyposażenie. Inkubatory, lampy operacyjne, narzędzia medyczne, kleszcze, łóżka dla chorych…

Polska jest pełna bunkrów i schronów. Pochodzą z różnych okresów. Twierdza Modlin z czasów napoleońskich, kwatery dowództwa Rzeszy na Mazurach z okresu II wojny światowej, ponadto mamy mnóstwo fortyfikacji pruskich i niemieckich, a także około 3,5 tys. bunkrów stanowiących tzw. sowiecką Linię Mołotowa, oczywiście nie tylko na terenie Polski. Powojennych schronów przeciwatomowych są kolejne setki, być może tysiące. Są nawet umocnienia sięgające czasów średniowiecznych czy prehistorycznych! Można śmiało stwierdzić, że liczbę bunkrów i schronów szacuje się w tysiącach.