Choinka to jeden z najbardziej oczywistych symboli świąt Bożego Narodzenia. Chociaż wydaje się, że tradycja ubierania choinki towarzyszy nam od wieków, to zwyczaj ten pojawił się u nas nie tak dawno.

Historia i symbolika

bombki na choince
Przystroiliście już choinkę? Fot. Shutterstock

Na zachodzie Europy choinki stały się popularne już pod koniec XV wieku. W Polsce zagościły na stałe dopiero na początku XIX wieku. Zwyczaj ten przywędrował do nas z Niemiec i początkowo był kultywowany jedynie w dużych miastach.

Drzewka stały się tak popularne, że wyparły tradycję kultywowaną na polskiej wsi – wieszania pod sufitem podłaźniczki (naturalnej ozdoby stworzonej z czubka jodły lub świerku). Tradycja ta dotyczyła szczególnie południowej części Polski.

W kulturze choinka traktowana jest jako symbol życia, odradzania się i płodności. Przyniesienie jej do domu miało kiedyś wymiar obrzędowy. Gospodarz domu wybierający się do lasu, żeby ukraść choinkę, miał sobie zagwarantować szczęście.

Również ozdoby mają symboliczne znaczenie:

  • Gwiazda betlejemska umieszczana na szczycie, miała pomagać w powrotach do domu z dalekich stron.
  • Oświetlenie służyło odganianiu złych mocy i rzucaniu uroku.
  • Jabłka oznaczały biblijny zakazany owoc, którym kuszeni byli Adam i Ewa. Traktowano je również jako symbol zdrowia i urody.
  • Dzwonki przynosić miały dobre nowiny.
  • Anioły wieszano aby zapewnić opiekę domownikom.
  • Papierowe łańcuchy miały przypominać o zniewoleniu grzechem.

Czy to zasługa Marcina Lutra?

choinka
Ozdoby świąteczne wnoszą do naszego domu niesamowitą atmosferę. Fot. Shutterstock

Popularyzację zwyczaju ubierania choinki przypisuje się Marcinowi Lutrowi – niemieckiemu reformatorowi religijnemu. Wszystko za sprawą świątecznej ryciny, która przedstawia rodzinę Marcina Lutra zasiadającą przy stole z choinką. Podpis pod sztychem informuje: Luter z rodziną w Wittenberdze w bożonarodzeniowy wieczór 1536.

Współcześni badacze doszli jednak do wniosku, że rycina jest fikcyjna. Dowodem na to jest fakt, że chociaż w 1536 roku znano już ten zwyczaj, to nie kultywowano go w domach mieszczańskich. Przypisywanie popularyzacji tej tradycji Marcinowi Lutrowi jest więc tylko dobrze utrwaloną legendą.

W Polsce pierwsze świąteczne drzewko pojawiło się prawdopodobnie w Gdańsku pod koniec XVII wieku. W 1698 roku można było je kupić na świątecznym jarmarku. Zwyczaj nie rozprzestrzenił się jednak wtedy na inne regiony Polski.

Choinka dziś

Choinka tradycje Boże Narodzenie
Świąteczne ozdoby na krakowskim Rynku Głównym. Fot. Shutterstock

Dziś bez choinki nie wyobrażamy sobie świąt Bożego Narodzenia. Włodarze miast starają się co roku zachwycić mieszkańców jak największą i najbardziej okazałą choinką.

Na mapie Polski pojawiają się coraz bardziej spektakularne drzewka. W 2011 roku Gdańszczanie po raz pierwszy mogli oglądać rekordowo dużą, mierzącą aż 28,5 m choinkę. Niezwykły okaz ważył ponad 4 tony i świeciło się na nim ponad 30 tysięcy lampek.

Przesądy

choinka
Tradycyjna czy nowoczesna choinka? Fot. Shutterstock
  • Osoba, która zetnie choinkę na święta będzie się cieszyła powodzeniem i szczęściem przez następny rok. (W tym roku, 2020, obserwujemy raczej trend, według którego wystrzegamy się coraz częściej ciętych drzewek. Zamiast tego wybieramy choinki w donicach. Można je także wypożyczać tylko na święta, a drzewko w styczniu trafi z powrotem do ziemi.)
  • Dobrobyt zapewni również ozdobienie choinki orzechami i pierniczkami zawiniętymi w złotko.
  • Kiedyś wierzono, że zasadzenie świątecznej choinki wróży przybycie nowego członka rodziny. Jeśli drzewko się przyjmie, pojawi się niemowlę.