Zamek w Gołuchowie pierwotnie był wczesnorenesansową budowlą obronną. Późniejsze przebudowy nadały mu bajkowy charakter wystawnego pałacu. Zamek w Gołuchowie to jedno z ciekawszych miejsc w Wielkopolsce i jeden z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych polskich zamków. Kiedyś dobra gołuchowskie należały do rodziny Czartoryskich, dziś jest to własność Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Ponad 400 lat historii

zamek w gołuchowie

Pierwotna budowla powstała tu w latach 1550-1560. Wzniesiono ją dla Rafała Leszczyńskiego – starosty radziejowskiego i wojewody brzesko-kujawskiego. Z tych czasów pozostały wyłącznie piwnice oraz fundamenty belwederu i trzech wież. W latach 1600-1628 przebudowę rodzinnej posiadłości zarządził Wacław I Leszczyński, który wrócił właśnie z inspirujących podróży po Europie (przebywał m.in. we Włoszech oraz Niemczech). Obserwacja zagranicznej architektury skłoniła młodego Leszczyńskiego do zmian. W tym czasie w pobliżu zamku powstał budynek mieszkalny połączony skrzydłem z pierwotną budowlą, a także arkadowa loggia w elewacji wejściowej. Gospodarz zmienił również wnętrza zamku – pojawiło się tu liczne malowidła, zdobienia odrzwi, a także rzeźbione portale.

Zamek w Gołuchowie przestał być własnością Leszczyńskich w 1695 roku. Sprzedano go rodzinie Słuszków. Ta transakcja rozpoczęła ciężki czas dla posiadłości. Zamek w Gołuchowie bardzo często zmieniał właścicieli. W kolejnych latach byli nimi m.in. Chlebowscy, Górowscy oraz Suchorzewscy. Ciągłe zmiany i brak odpowiedniego gospodarza sprawiły, że pałac popadał w coraz większą ruinę. Gdyby nie decyzja Tytusa Działyńskiego, dziś nie moglibyśmy prawdopodobnie oglądać tego pięknego zabytku.

Zamek w Gołuchowie uratowali Czartoryscy

zamek w gołuchowie

Strach pomyśleć, co stałoby się z zamkiem w Gołuchowie gdyby nie wszedł on w posiadanie rodziny Czartoryskich. W 1853 roku Tytus Działyński zakupił ten majątek myśląc o swoim jedynym synu. Jan miał wkrótce poślubić Elżbietę Czartoryską. Różne perypetie losu nie pozwoliły na natychmiastową odbudowę pałacu. Wstępne prace rozpoczęły się dopiero, gdy anulowano wyrok śmierci wydany przez władze pruskie na Jana Działyńskiego.

Można powiedzieć, że plany odnośnie odbudowy pałacu był bardzo ambitne. Przygotowaniem projektów zajmowało się kilku architektów, w tym bardzo sławny w tamtych czasach Eugene Emmanuel Viollet Le Luca. Nie zostały one jednak nigdy wykorzystane. W międzyczasie Działyński przepisał zamek na swoją żonę w ramach rekompensaty dla rodziny Czartoryskich. Dopiero wtedy prace ruszyły na dobre. Projekt stworzył Zygmunt Gorgolewski, jednak jego surowa forma nie usatysfakcjonowała wymagającej właścicielki. Czartoryska w swoim zamyśle widziała zamek w Gołuchowie jako muzeum. Część mieszkalną miał stanowić pałacyk przebudowany ze stojącej w pobliżu starej gorzelni. Elżbieta Czartoryska znalazła więc kolejnego artystę, który spełnił jej wysokie wymagania. Zamek w Gołuchowie został przekształcony w zjawiskowy jak na tamte czasy neorenesansowy pałac w stylu francuskim. Prace budowlane były tak szeroko zakrojone, że ze starej bryły pozostały widoczne wyłącznie wieże.

W trakcie przebudowy zajęto się również ogrodem. W ten sposób powstał przepiękny park w stylu angielskim. Stworzono ogromne arboretum, w którym mieściło się 1000 różnorodnych gatunków drzew i krzewów.

Muzeum Czartoryskiej

zamek w Gołuchowie
Zamek w Gołuchowie (3), fot. Shutterstock

Według niektórych źródeł już w 1855 roku za sprawą Czartoryskiej swoją działalność rozpoczęło muzeum. Można było wówczas podziwiać zrekonstruowaną siedzibę Leszczyńskich z przełomu XVI i XVII wieku. We wnętrzach zamku prezentowano również ekspozycję waz antycznych i dawnego rzemiosła. Po śmierci Elżbiety, opiekę nad muzeum przejął jej bratanek Witold Czartoryski. Na przestrzeni lat kolekcja przechodziła pod opiekę kolejnych członków rodu. Podczas wojny część najbardziej wartościowych zbiorów została wywieziona – obawiano się, że mogą zostać skradzione. Niestety zdradzono miejsce ich przechowywania i dobra trafiły w ręce Niemców.

Od 2016 roku obiekt został odkupiony od Fundacji Rodziny Czartoryskich i jest własnością Skarbu Państwa. Transakcja opiewała na 20 mln zł.

Zamek w Gołuchowie jest położony około 16 km od Kalisza.

Zobacz także inne perełki! Polskie pałace – odkryj piękno zaklęte w ich murach.