Zamek Będzin położony jest na Górnym Śląsku w Będzinie, między Dąbrową Górniczą, Sosnowcem, a Siemianowicami Śląskimi nad Czarną Przemszą. Ten piękny okaz średniowiecznej, wspaniale odrestaurowanej architektury, stanowi atrakcję samą w sobie. Niemniej zamek Będzin intryguje swoimi dziejami i przyciąga zlokalizowanym w jego murach muzeum.

Zamek Będzin – na straży zachodniej granicy Polski

Zamek Będzin, fot. Shutterstock
Zamek Będzin, fot. Shutterstock

W miejscu gdzie obecnie stoi zamek już w IX wieku wzniesiono pierwsze fortyfikacje obronne. Sprzyjało temu ukształtowanie terenu i bliskość rzeki Czarna Przemsza, które zapewniały strategiczne położenie. Okrągła wieża zwana stołpem została wzniesiona w obrębie istniejącego grodu w II połowie XIII wieku. Potem w latach 40. XIV wieku na polecenie Kazimierza Wielkiego został dobudowany do niej zamek. Składał się on z zamku górnego, który istnieje do dziś i z zamku dolnego, po którym zostały tylko dolne partie murów.

Powstanie zamku Będzin jest ściśle związane z przejęciem Śląska przez Czechów w 1348 roku. Granica między Koroną Polską a Czeską przebiegała wtedy właśnie wzdłuż Czarnej Przemszy. Zadaniem zamku było odeprzeć pierwsze ataki ze strony czeskiej i śląskiej i chronić Kraków, podobnie jak inne warownie, o których pisaliśmy w poniższym artykule:

Szlak Orlich Gniazd – najpiękniejsze zamki

W XV wieku zamkiem zarządzali burgrabiowie, których w XVI wieku zastąpili starostowie. Byli oni zobowiązani do wystawiania straży na zamku oraz z dochodu, który uzyskiwali z przy zamkowych ziem odprowadzali do skarbca królewskiego kwartę czyli 1/4 całkowitego dochodu.

XVII wiek nie był dla dziejów zamku dobrym czasem. W 1616 roku zamek strawił pożar. Twierdza została odbudowana, ale niestety podczas potopu szwedzkiego spłonęła ponownie. Na przestrzeni wieków na zamku gościli królowie polscy: Jan III Sobieski, August II Mocny czy Stanisław August Poniatowski.

W 1775 roku zamek przeszedł w ręce Stanisława Mieroszewskiego, który mieszkał z rodziną w pobliskim pałacu. Za jego czasów zamek znacznie podupadł. Pałac Mieroszewskich jest notabene dzisiaj jednym z obiektów muzeum Zagłębia.

W I połowie XIX wieku władze w Warszawie zajęły się kwestią ochrony zabytków na terenie Królestwa Polskiego i zamek z prywatnej inicjatywy został odbudowany. Dalsze jego dzieje można byłoby przedstawić za pomocą sinusoidy: od ruiny po odbudowę. Obecny stan zamku to wynik prac renowacyjnych po wojnie w latach 50. oraz po roku 2000.

Zamek Będzin – siedziba Muzeum Zagłębia

Zamek Będzin, fot Shutterstock
Zamek Będzin, fot. Shutterstock

Muzeum Zagłębia w zamku mieści się na kilku piętrach. Na parterze można zapoznać się z makietą warowni i starymi rycinami przedstawiającymi obiekt. Na wyższych piętrach natomiast znajduje się imponująca kolekcja broni, która ukazuje rozwój uzbrojenia od XVI do początku XX wieku. Wśród eksponatów można zobaczyć piękne okazy broni białej, broni palnej jak i elementy uzbrojenia ochronnego. Kolekcja liczy ponad 350 eksponatów. Jest to z pewnością wspaniała gratka dla miłośników historii i broni.

Zamek stanowi tylko jeden z obiektów Muzeum Zagłębia w Będzinie. Warto zwiedzić też pobliski Pałac Mieroszewskich, Podziemia Będzińskie, Dom Modlitwy „Mizrachi”, Mury Miejskie i Wzgórze Zamkowe.

Muzeum otwiera swoje podwoje od wtorku do niedzieli.