U zbiegu Wieprza i Wisły kryją się pozostałości fortyfikacji wzniesionych przez Rosję w XIX wieku. Twierdza Dęblin była obiecującym i strategicznie położonym obiektem. Nadzieje na skuteczne wykorzystanie fortu przyczyniły się do podjęcia próby jego modernizacji. Dlaczego nikt nie wykorzystał potencjału Twierdzy Dęblin?
Budowa i modernizacja
Budowa twierdzy rozpoczęła się wkrótce po klęsce powstania listopadowego. Zakładano, że obiekt będzie pełnił nie tylko funkcje obronne, ale również policyjne. Twierdza Dęblin została zaprojektowana przez rosyjskiego generała i inżyniera Iwana Dehna. Był on twórcą większości wznoszonych w tamtym czasie przez Rosjan fortyfikacji – nadzorował również rozbudowę Twierdzy Modlin. Prace w Dęblinie trwały 15 lat. W tym czasie na prawym brzegu Wisły powstała twierdza bastionowa, a przed jej głównym obwodem dwie reduty i trzy lunety (polowe dzieła fortyfikacyjne). Na lewym brzegu Wisły powstało natomiast przedmoście zwane również Fortem Gorczakowa.
W latach 80. XIX wieku podjęto decyzję o modernizacji i rozbudowaniu fortyfikacji. Podczas tych prac Twierdza Dęblin otrzymała charakter fortowy. W tym czasie powstało siedem fortów, z których trzy położone były na prawym brzegu Wisły. Nawet wprowadzenie tych zmian nie dostosowało fortyfikacji do nowoczesnej wojny – Twierdza Dęblin nadal była zbyt mało nowoczesna. W 1909 roku podjęto decyzję o zamknięciu fortyfikacji.
Druga szansa dla twierdzy
Chociaż w 1909 roku podjęto decyzję o wstrzymaniu dalszej modernizacji obiektu, plany te już wkrótce uległy zmianie. Tuż przed wybuchem I wojny światowej fortyfikacje w Dęblinie ponownie uzyskały status twierdzy. Głównym zadaniem tego miejsca miała być obrona przepraw przez Wisłę.
W okresie międzywojennym cytadelę zajmowało Wojsko Polskie. Później, w czasie okupacji na terenie fortu zorganizowano obóz jeniecki.
Twierdza Dęblin jest przykładem niezdecydowania Rosjan. Fortyfikacja była dobrze zapowiadającym się obiektem, o strategicznym położeniu. Mimo to nikt nie wykorzystał w pełni jej potencjału. Przemiany organizacyjne i nieudolność Rosjan w znacznym stopniu przyczyniły się do spektakularnej klęski twierdzy.
Twierdza Dęblin obecnie
Elementy fortyfikacji w Dęblinie zachowały się w nieznacznym stopniu. Dziś można oglądać jeszcze cytadelę i dość dobrze utrzymany fort II – Mierzwiączka. Pozostałe forty zostały zniszczone, jednak ich układ jest nadal czytelny.
Na terenie Twierdzy znajduje się kilka pomników pamięci narodowej. Wśród nich jest między innymi zbiorowa mogiła żołnierzy radzieckich zamordowanych w Stalagu 307 oraz obelisk i mogiła jeńców.
Zwiedzanie Twierdzy Dęblin jest możliwe w grupach zorganizowanych po uprzednim uzgodnieniu terminu z dowódcą jednostki wojskowej. Dodatkowe informacje i umówienie terminu dostępne są pod numerem telefonu +48 81 883 19 90.
