Jednymi z najpiękniejszych zamków w Polsce są tak zwane Orle Gniazda. Warownie tworzące szlak na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej stanowiły łańcuch umocnień. Należał do nich zamek Lipowiec w Podzamczu Babicach, który był twierdzą biskupią. Stamtąd biskupi wyruszali na łupieżcze wyprawy. Następnie warownia stała się ich więzieniem. Oto ciekawostki o tym fascynującym zamku.
Twierdza biskupów z łupieżczymi zamiarami
O wybudowaniu zamku właśnie w Podzamczu Babicach myślano długo, bo leży on w idealnym, strategicznym miejscu. Tędy bowiem przebiega szlak handlowy z Krakowa na Śląsk.
Nie od razu była to twierdza biskupia. Na początku stanowiła własność rodu Gryfitów. Następnie przeszła w ręce klasztoru benedyktynek w Staniątkach. Zamek dopiero w XIII wieku kupił od sióstr Jan Prandota, biskup krakowski, który włączył dobra babickie do kościelnego majątku i nakazał postawić murowaną twierdzę w miejscu drewnianej. W rękach biskupich pozostała ona do 1789 r.
Do czego biskupom przydał się zamek? A poza tym był magazynem skarbów zdobytych przez biskupów podczas wypraw łupieżczych, co bynajmniej nie było zgodne z naukami kościoła. Biskup krakowski Jan Muskata i jego szwagier Gerlach de Kulpe regularnie jednak rabowali kupców i miejscową ludność, a pokłosiem tego była rozbudowa zamku za zgromadzone bogactwa.
Poza tym zamek Lipowiec stał się punktem oporu w walce biskupstwa z królem Władysławem Łokietkiem. Biskup Muskata został w końcu wygnany przez króla Łokietka, ale ukrył się właśnie na zamku i bronił tam przed wojskami króla.
Placówka graniczna
Sytuacja zamku ustabilizowała się, gdy królem został Kazimierz Wielki. Lipowiec stał się warownią graniczną i pełnił swoją pierwotną funkcję, czyli ochronę szlaku handlowego. Cały czas był oczywiście również rezydencją biskupów krakowskich.
W XIV i XV wieku zamek był kilkukrotnie przebudowywany. Przede wszystkim powiększył się. Otoczony został fosą z mostem zwodzonym. Na przedzamczu, poza murami twierdzy, postawiono wiele drewnianych budynków gospodarczych. Ta część została w XV wieku otoczona dodatkowym murem. Postanowiono otoczyć drewniane zabudowania, bo obawiano się ataku wojsk husyckich.
Więzienie dla duchownych
Zamek biskupi od XV wieku stał się także więzieniem dla duchownych, choć pełnił także swoje wcześniejsze funkcje. Więziono tam księży, braci zakonnych, czy też innowierców (rozwijała się reformacja). Niektórzy nie trafiali za kratki z powodów religijnych, ale za karę za popełnienie pospolitych przestępstw. Zdarzyło się nawet, że zostali tam osadzeni franciszkanie z Krakowa za zamordowanie komisarza czesko-polskiej prowincji franciszkańskiej.
W 1550 r. do celi na zamku Lipowiec trafił propagator unitarianizmu, Włoch Franciszek Stankar. Swoje poglądy wygłaszał m.in. na Akademii Krakowskiej, gdzie wykładał. Zdołał jednak zbiec z więzienia. Według legendy pomogła mu w tym zakochana w nim do szaleństwa córka dozorcy więzienia, która przemyciła mu do celi liny, na których spuścił się z okna.
Upadek Lipowca
Upadek Lipowca zaczął się od pożaru w 1629 r., a następnie zamek podczas potopu najechali Szwedzi. Zajęli go i uczynili swoją kwaterą główną. Gdy w końcu wynieśli się z zamku w 1657 roku, na do widzenia go podpalili. Nikt nie kwapił się do remontów i przebudowy, a biskupi nie chcieli tam już mieszkać. Czasy się zmieniły, architektura również i wnętrza zamkowe nie przystawały do ich oczekiwań. W jeszcze nieodremontowanej twierdzy, strawionej pożarami i zniszczonej, zatrzymał się Jan III Sobieski podczas wyprawy pod Wiedeń.
Dopiero w XVIII kolejny z biskupów krakowskich zadecydował o odbudowie zamku. Były to szeroko zakrojone prace, które pozostawiły budowlę w takim układzie, jaki z grubsza można oglądać dziś, bo później już nie toczyły się żadne większe remonty. Celem tej przebudowy było przystosowanie zamku na mieszkania dla biskupów.
Ostatecznie zamek Lipowiec przestał być twierdzą biskupią w 1789 roku i przeszedł na rzecz Skarbu Państwa. Z kolei w 1800 roku kolejny pożar wypalił warownię do gołego kamienia.
Co ciekawe, w 1868 r. zamek kupił przedsiębiorca hr. Guido Donnersmarck, znana postać na Śląsku. Stworzył m.in. kopalnię Guido i wiele zakładów. Nie nastąpiły wtedy natomiast żadne znaczące zmiany. Ostatecznie w połowie XX wieku zdecydowano, że zamek już na zawsze pozostanie trwałą ruiną.