Bagna biebrzańskie, malownicze okoliczności przyrodnicze, a wśród nich Twierdza Osowiec. To nigdy niezdobyty bastion, który bronił się skutecznie aż sześć i pół miesiąca podczas I wojny światowej. Na początku XX wieku był zaliczany do najnowocześniejszych twierdz świata. Poznajcie historię niezdobytych wojennych bunkrów.
Kompleks obronny najwyższej klasy
Armia rosyjska poniosła poważną klęskę w wojnie krymskiej. Skłoniło to Rosjan do przemyślenia swojej strategii i przyznania się, że ich wojsko nie może się równać jednostkom z innych krajów. Głównym celem armii było utrzymanie terenów między Biebrzą, Niemnem, Narwią, Bugiem oraz Wisłą. Konieczne było zabezpieczenie północno–zachodniej granicy Imperium Rosyjskiego poprzez system umocnień.
Zaplanowana twierdza Osowiec była bardzo ważnym miejscem dla armii rosyjskiej pod wieloma względami. Ten rejon umocnień miał być głównym węzłem oporu na linii przewidywanego uderzenia armii niemieckiej. Potencjalnie był doskonałym punktem obronnym linii kolejowej Białystok – Królewiec.
W 1873 roku wydano rozkaz rozpoczęcie prac, jednak projektowanie rejonu umocnień zajęło dziewięć lat, budowa oficjalnie rozpoczęła się w 1882 roku. Pierwotnie twierdza Osowiec miała się składać z dziewięciu fortów – czterech położonych po prawej stronie Biebrzy oraz pięciu na lewym brzegu. Koszty poniesione w wojnie z Turcją zmieniły jednak plany Rosjan.
Twierdza Osowiec – dlaczego nie można jej było zdobyć?
Pomimo iż nie można było zrealizować pierwotnych planów związanych z rejonem umocnień, zdecydowano się na zbudowanie czterech fortów: Centralnego, Zarzecznego, Szwedzkiego i Nowego. Główną pozycję obronną stanowił fort Centralny, który był jednocześnie cytadelą twierdzy. Pozostałe stanowiły jego uzupełnienie.
Twierdza Osowiec była przykładem bardzo skutecznego połączenia umocnień stałych i polowych. Umocnienia zaskakiwały również swoją wielkością – zajmowały obszar o obwodzie aż 2,6 kilometra. Jednak twierdza Osowiec to nie tylko zabudowania obronne, na jej terenie znajdowało się dużo więcej budynków: cerkiew, domy kadry oficerskiej, koszary dla wojska, magazyny i inne.
Jeśli do doskonałego projektu dodamy położenie tego obiektu, jasne staje się, dlaczego twierdza Osowiec nie została zdobyta przez ponad pół roku podczas I wojny światowej. Bagna biebrzańskie były doskonałym dopełnieniem dobrze przemyślanego projektu rejonu umocnień.
Twierdza Osowiec podczas I i II wojny światowej
Największą rolę twierdza Osowiec odegrała podczas I wojny światowej. Właśnie wtedy odpierano tu ataki aż przez 6,5 miesiąca. Chociaż Rosjanie ponieśli znaczne straty m.in. dlatego, że nie posiadali masek przeciwgazowych, Niemcom nie udało się zdobyć fortu. Armia ewakuowała się dopiero na rozkaz dowództwa w 1915 roku, niszcząc przy okazji część fortyfikacji. W czasie II wojny światowej rejon umocnień odegrał marginalną rolę.
Obecnie część twierdzy Osowiec jest dostępna dla zwiedzających. Turyści mogą oglądać fragmenty fortu I, na którego terenie znajduje się Muzeum Twierdzy Osowiec. Zwiedzanie możliwe jest tylko z przewodnikiem, w niewielkich zorganizowanych grupach. Pozostałe dwa forty, które przetrwały do dziś są powszechnie nieudostępnione ze względów bezpieczeństwa.
Osowiec–Twierdza 19, 19-111 Goniądz, województwo podlaskie.
