W stolicy województwa lubelskiego znajduje się wyjątkowe miejsce o niezwykle bogatej historii. Zamek w Lublinie to nie tylko opowieść o rodzinie królewskiej i doskonale zachowanym zabytku. W tym miejscu tworzyła się również brutalna historia współczesna – aż przez 128 lat zamek w Lublinie pełnił funkcję więzienia. Poznajcie niezwykle losy tego miejsca.

Od grodu do zamku królewskiego

zamek w Lublinie
Zamek królewski w Lublinie. Fot. Shutterstock

Początki zamku sięgają XII wieku i są bezpośrednio związane z powstaniem kasztelanii lubelskiej. W średniowieczu kasztelania była jednostką podziału terytorialnego, jej obszar odpowiadał dzisiejszemu powiatowi. W tym właśnie czasie na wzgórzu został wzniesiony gród umocniony wałem. Pierwsza rozbudowa tego miejsca nastąpiła w drugiej połowie XIII wieku lub na początku XIV. Z tamtego okresu pochodzi zabytkowy donżon (murowana wieża obronno-rezydencjalna), który był pierwszym murowanym elementem zamku.

Murowany zamek wzniesiono w tym miejscu za panowania Kazimierza Wielkiego. Otaczał go mur obronny z bramą umiejscowioną od zachodu. Ponieważ twierdza była położona na ważnym szlaku z Krakowa do Wilna, była często odwiedzana przez książęcy ród, a także otoczona szczególną opieką przez Jagiellonów. O tym, że zamek miał dużą wartość dla dynastii może świadczyć fakt, że w tym miejscu wychowywali się synowie Kazimierza Jagiellończyka.

Około 1520 roku Zygmuntowi Staremu wymarzyła się renesansowa rezydencja. Rozpoczęto dużą przebudowę, w której znaczny udział mieli włoscy mistrzowie sprowadzeni z Krakowa. Zamek w Lublinie zyskał wtedy nową bramę z wieżą, basztę oraz kamienicę Grodzką. W późniejszych latach zamek przeszedł jeszcze kilka remontów m.in. ze względu na korzystanie z niego różnych wojsk – szwedzkich, moskiewskich i węgierskich.

Jak zamek w Lublinie stał się więzieniem

zamek w Lublinie
Zabytkowy donżon. Fot. Russian Lytvin, Shutterstock

W latach 1824–1826, za sprawą Stanisława Staszica, na wzgórzu powstała nowa budowla w stylu neogotyku angielskiego, która miała służyć za więzienie Królestwa Kongresowego. Na początku mieściło się tu więzienie carskie dla uczestników walk o niepodległość. Od 1918 r. oprócz więźniów kryminalnych na terenie zamku w Lublinie wyroki odsiadywali również członkowie ruchu komunistycznego, którzy należeli do Komunistycznej Partii Polski.

Podczas II wojny światowej mieściło się tu więzienie niemieckie, w którym zamykano przede wszystkim członków ruchu oporu. Przed opuszczeniem Lublina, Niemcy dokonali w tym miejscu okrutnego mordu. 22 lipca 1944 roku zamordowano tu 300 więźniów. Była to pierwsza w okupowanej Polsce likwidacja więzienia połączona z eksterminacją więźniów.

Pomimo olbrzymiej tragedii zamek w Lublinie nadal pełnił funkcje więzienia. Już w sierpniu tego samego roku powstała w tym miejscu placówka sowiecka – więzienie polityczne. Przez 10 lat jego działalności odsiadywało tu wyroki około 35 tysięcy osób. Więzienie zostało ostatecznie zlikwidowane 13 stycznia 1954 roku. Funkcję więzienia zamek pełnił w sumie przez 128 lat.

Dzieje współczesne

zamek w lublinie z lotu ptaka
Zamek w Lublinie z lotu ptaka. Fot. Shutterstock

Po długim wykorzystywaniu zamku jako więzienia przyszedł czas na zasłużony remont. Po jego przeprowadzeniu przeznaczono go na cele kultury. Od 1957 roku zamek w Lublinie jest główną siedzibą Muzeum Lubelskiego. Miejsce jest w pełni dostępne dla zwiedzających i można tu podziwiać bardzo ciekawe ekspozycje. Na szczególną uwagę zasługuje m. in. Galeria Malarstwa Polskiego z dziełami wybitnych malarzy – Jana Matejki, Jacka Malczewskiego, Władysława Podkowińskiego czy Olgi Boznańskiej.

Dla miłośników legend ciekawostką będzie stół z wypalonym odciskiem dłoni. Według pogłoski na blacie tym odcisnął swoją rękę diabelski sędzia, który opierając się dłonią o stół przypieczętował wydany na korzyść skarżonej kobiety wyrok.

zamek w Lublinie
Zamek w Lublinie. Fot. Artur Kowalczyk, Polska Zachwyca ©

Zobacz też nasz film z drona, na którym dobrze widać zamek w Lublinie:

Lublin z drona – atrakcje z lotu ptaka (FILM)