Wszyscy znamy Wawel i Panoramę Racławicką, każdy słyszał o gdańskim Żurawiu i poznańskim ratuszu. Jeśli szukacie atrakcji mniej rozpoznawalnych, a równie ciekawych, przygotowaliśmy ciekawe zestawienie. Oto mało znane zabytki Polski.
Dworek gubernatora w Białowieży
Dworek gubernatora to najstarszy budynek w Białowieży, znajdujący się na terenie byłego kompleksu pałacowego. Został wzniesiony w 1845 roku i był o 30 lat starszy niż dawny pałac, dwór Augusta III Sasa (dziś jego pozostałością jest brama, a w miejscu pałacu stoi siedziba Białowieskiego Parku Narodowego).
Urokliwy dworek gubernatora to budowla w stylu rosyjsko-szwajcarskim. Gościł m.in. cara Aleksandra II, który zawitał tam w 1860 roku przy okazji polowania.
W środku mieściło się muzeum carskich polowań, a podczas I wojny światowej przekształcono dworek na szpital. Po wojnie działało tam z kolei kasyno i restauracja, a w latach 80. przedszkole. Obecnie jest to część kompleksu edukacji przyrodniczej BPN.
Latarnia morska w Ustce
Latarnia morska w Ustce pochodzi z 1892 roku i jest obecnie przeznaczona do zwiedzania. Składa się z budynku latarników i ośmiokątnej wieży o wysokości 19,5 metra. Zabudowania zachowały się niemal w stanie nienaruszonym. Charakterystyczne jest kilkanaście różnego rodzaju okien.
Na szczyt latarni prowadzą rzędy betonowych i metalowych schodów, a z góry rozciąga się panorama Ustki i morza Bałtyckiego. W galerii możemy obejrzeć wystawę soczewek z 1993 roku. Najciekawszą atrakcją jest jednak duch, o którym przewodnicy opowiadają legendy.
To nieliczny tak dobrze zachowany obiekt tego typu. W 1993 roku został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego.
Opactwo cystersów w Sulejowie
Opactw cystersów mamy w kraju kilka, to dość mało znane zabytki Polski – a szkoda zważywszy na ich ciekawą historię. Klasztor i kościół w Sulejowie zabytki architektury romańskiej. Kościół św. Tomasza Kantuaryjskiego ma bryłę, której kształt pozostaje nienaruszony od konsekracji w 1232 r. Obecnie znajduje się tam parafia, a w pozostałym skrzydle klasztoru muzeum.
Klasztor postawił Kazimierz II Sprawiedliwy w XII wieku w miejscu, gdzie usłyszał podobno głos z nieba. Książęta i królowie przekazali cystersom wielkie majątki, dlatego klasztor był bardzo bogaty. Zakonnicy pobierali m.in. cła, a handlowano wtedy na przykład skórami bobrów.
Władysław Jagiełło przebywał w opactwie cztery razy, w tym przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 roku. Według legendy rycerze ostrzyli swe miecze przed bitwą o kolumny portalu sulejowskiego kościoła.
Czytaj więcej: Opactwo cystersów w Sulejowie w przewodniku Polska Zachwyca.
Krzywa wieża w Ząbkowicach Śląskich
Krzywa wieża w Ząbkowicach Śląskich to średniowieczny zabytek nazywany śląską Pizą, a jednocześnie najwyższa krzywa wieża w Polsce mierząca 34 m wysokości. Jej odchylenie od pionu wynosi obecnie 2 m 14 cm. Niezwykła jest grubość murów u stóp wieży (ponad 4 metry). Na szczyt prowadzi 139 schodów.
Być może budowla jest pozostałością zamku książąt świdnickich, który został zniszczony, jednak to jedynie jedna z hipotez. Wieża przechyliła się o 1,5 metra w 1598 w wyniku ruchów tektonicznych w Bardzie lub z powodu zbyt dużego ciężaru nadbudówki, którą dodano do pierwotnej budowli. W 1858 roku wieżę uszkodził natomiast wielki pożar miasta.
Oprócz tradycyjnego zwiedzania można także wybrać się na Dzień i Noc Krzywej Wieży, która odbywa się co roku w drugi weekend lipca. Towarzyszą jej występy muzyczne, pokazy i wystawy. Wtedy wieżę można zwiedzać aż do północy.
Cerkiew w Boguszy
Cerkiew św. Dymitra w Boguszy z 1856 r. jest jednym z ciekawszych obiektów spośród 237 znajdujących się na Szlaku architektury drewnianej w Małopolsce. To łemkowska drewniana cerkiew o konstrukcji zrębowej, z charakterystycznymi hełmami i krzyżami, z których każdy jest inny. Obok stoi odnowiona drewniana dzwonnica.
Wiele elementów wyposażenia zachowało się z cerkwi stojącej w tym miejscu uprzednio (zbudowanej w 1627 roku. Można zaliczyć do nich ołtarzyk Ostatniej Wieczerzy z 1630 r. a także ambonę i ikonostas z 1670 r. Wcześniejszy ikonostas z 1627 roku można oglądać w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu.
Ciekawostką jest, że w środku ikonostasu zamiast tradycyjnie Ostatniej Wieczerzy, znajduje się ikona uwieczniająca Boga Ojca Stwórcę Świata. Obecnie cerkiew nadal pełni funkcje religijne, to dziś kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego.
Ratusz w Tarnowie
Ratusz w Tarnowie to wizytówka miasta, stojąca pośrodku Rynku – pierwotnie siedziba miejskich radnych i sądu, a od 1931 roku muzeum. Charakterystyczna budowla została zbudowana w stylu manierystycznym i znajduje się na małopolskim Szlaku Renesansu.
Niegdyś w tym miejscu stały dwa budynki: ratusz właściwy i sąd, a między nimi więzienie, czyli trzymetrowej głębokości dół złoczyńców – rodzaj studni, w którym trzymano złoczyńców. Obecnie studnia jest przeszklona i można ją podziwiać z płyty Rynku. Nieopodal stała także szubienica.
Na szczycie wieży mieścił się podwieszony ganek dla straży ogniowej i było aż do II wojny światowej. W środku możemy obejrzeć m.in. Salę Rady i Salę Pospólstwa, a także unikatowy zegar z czynnym do dziś mechanizmem typu szkieletowego, który jest najstarszym działającym zegarem wieżowym w Małopolsce.
Czytaj więcej: Ratusz w Tarnowie w przewodniku Polska Zachwyca.
Dwór kapituły krakowskiej w Pabianicach
Renesansowy dwór kapituły krakowskiej w Pabianicach znajdziemy w centralnej części miasta. Jest to najcenniejszy pabianicki zabytek, w którym dawniej rezydowali starostowie pabianiccy (tak zwani grodowi i niegrodowi, z różnymi uprawnieniami), innymi słowy zarządcy dóbr ziemskich.
Starostowie otrzymali siedzibę w pobliżu zamku. Na początku XIV wieku powstał drewniany dwór przebudowany pod koniec stulecia. Gdy spłonął w 1532 roku, postawiono kolejny budynek, który także nie przetrwał. Rezydencja, którą możemy podziwiać obecnie, została zbudowana między 1565 a 1571 rokiem w stylu renesansowym. Architekt Wawrzyniec Lorek miał się inspirować wyglądem krakowskich Sukiennic i sandomierskiego ratusza. Dwór wieńczą charakterystyczne wieżyczki, wyróżniają się też arkady i attyki. Dawniej posiadłość otoczona była także fosą.