Szlak Piastowski atrakcje ma nieprzebrane i jest jednym z najciekawszych szlaków turystycznych w Polsce. Obejmuje najważniejsze miejsca i atrakcje związane z początkami polskiej państwowości. Przebiega przez tereny dwóch województw: wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego. Można nakreślić dwie osie, wzdłuż których zlokalizowane są te miejsca: z północy na południe oraz ze wschodu na zachód. W tym artykule opowiemy Wam o miejscach, które leżą na osi południe-zachód.
Giecz – siedziba pierwszych Piastów
Szlak piastowski atrakcje ma arcyciekawe. My zaczniemy podążać śladami pierwszych Piastów w miejscowości Giecz. Jest to niewielka wioska położona niedaleko Środy Wielkopolskiej. Warto do niej zawitać gdyż znajdują się tutaj dwa ciekawe obiekty.
Najpierw zajrzyjcie do kościółka św. Mikołaja, który jest bardzo rzadkim okazem architektury romańskiej w Polsce. Jego obecny wygląd pochodzi z końca XII wieku choć fundamenty pamiętają jeszcze przełom X i XI wieku. Kościółek jest urokliwym miejscem gdzie rozpoczniemy wizytę Giecza.
Stamtąd spacerem przejdziemy na teren Rezerwatu Archeologicznego Gród Wczesnopiastowski, który leży na półwyspie nieistniejącego obecnie jeziora. Z kroniki Galla Anonima i dzięki pracy archeologów dowiadujemy się, że za czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego była to ważna, monarsza rezydencja i jeden z głównych ośrodków wojskowych. Według kronikarza stacjonowało tutaj wtedy ponad 2000 zbrojnych. Dzisiaj trudno to sobie uzmysłowić. W tutejszym muzeum możemy jednak obejrzeć bogatą ekspozycję, która zaświadcza o tym i pobudza wyobraźnię.
Zobaczycie tutaj pozostałości zabudowań wczesnopiastowskich: palatium z X wieku, a także przyjemnie spędzicie czas w osadzie edukacyjnej. Jest to rekonstrukcja grodziska z przełomu X i XI wieku, w której pracownicy Rezerwatu często prowadzą warsztaty. Są one skierowane głównie do dzieci i trzeba się na nie wcześniej umówić.
Odbywają się tutaj także cieszące się popularnością wydarzenia cykliczne: „Letnie o Piastach bajanie…” w lipcu, w formie niedzielnego, rodzinnego pikniku z inscenizacją historyczną. W listopadzie natomiast, w 1. sobotę po Zaduszkach – „Dziady”, czyli wieczorna inscenizacja przedchrześcijańskich obrzędów słowiańskich związanych z pochówkiem zmarłych i obrzędach ku czci zmarłych.
Rezerwat Archeologiczny w Kaliszu-Zawodziu
Dalej jedziemy do Kalisza. Ma on z pewnością bardzo znaczący piastowski rozdział w swojej historii (poza tym, że uznawany jest za najdawniej lokowane polskie miasto).
Najciekawszym miejscem z tym związanym jest Rezerwat Archeologiczny w Kaliszu–Zawodziu. Znajduje się on w pewnym oddaleniu od centrum Kalisza, ale warto tu przyjechać. Już w IX wieku funkcjonował tutaj niewielki gród plemienny, który w kolejnych wiekach stopniowo rozrastał się, aż w 1146 r. stał się siedzibą księcia Mieszka III Starego. Mieszko bardzo lubił Kalisz i często tu przebywał. Dzisiaj w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej możemy obejrzeć autentyczną płytę nagrobną księcia z 1202 r. Została ona znaleziona właśnie na terenie dzisiejszego Rezerwatu Archeologicznego.
Dzisiaj w Rezerwacie spotkacie pasjonatów, którzy wcielają się w postaci Słowian z tamtych czasów. Dzięki nim możemy tutaj doświadczyć jak mieszkało się w grodach z epoki i w jaki sposób żyli wtedy ludzie. Dowiemy się wiele o zielarstwie, tkaniu, warzeniu piwa czy byciu skrybą lub wojem.
Co roku na początku września jest tutaj organizowana Biesiada Piastowska, w czasie której odbywają się pokazy rycerskie, tańce średniowieczne, strzelanie z łuku i różne konkursy dla dzieci.
Konin
Dalej jedziemy do Konina. Słup koniński jest ważnym, piastowskim reliktem na Szlaku. Jest to romański znak drogowy ozdobiony niespotykaną w tamtym okresie inskrypcją łacińską – jedyny taki okaz w Europie wschodniej i jednocześnie najstarszy zachowany element oznakowania komunikacyjnego na ziemiach polskich. Stał on przy dawnym trakcie i wyznaczał połowę drogi między Kaliszem i Kruszwicą, ważnymi grodami piastowskiej monarchii. Fundatorem słupa był w 1151 r. Piotr Włostowic Komes, kasztelan, palatyn m.in. Bolesława Krzywoustego.
Warto też przy okazji zajrzeć obok do kościoła farnego Św. Bartłomieja. Jego wnętrze ozdabiają piękne i barwne polichromie ukończone w 1910 r. i wykonane według projektu Eligiusza Niewiadomskiego. Malarz ten przeszedł do historii nie jako wspaniały twórca, lecz jako zabójca prezydenta Gabriela Narutowicza w 1922 r.
Ląd nad Wartą
Z pozoru wydawać mogłoby się, że w Lądzie nad Wartą nie ma nic co miałoby związek z pierwszymi Piastami. Okazuje się jednak, że barokowy w formie, niestety nieco podupadły, pocysterski zespół klasztorny jest z nimi silnie związany.
Klasztor dla cystersów ufundował tutaj w 1175 r. Mieszko III Stary (ten sam, który rezydował w kaliskim grodzie). Zamieszkali w nim niemieccy mnisi przybyli z wcześniej założonego klasztoru w Łeknie. Opactwo od początku zostało objęte mecenatem wielkopolskich Piastów. Świadczą o tym cenne dary, które otrzymali, jak patena lądzka (do obejrzenia w Muzeum Okręgowym w Kaliszu) i darowizna kilkunastu wsi.
Klasztor stał się w tym czasie ważnym ośrodkiem kultury oraz centrum rozwoju okolicy. Odbywały się w nim także spotkania członków dynastii piastowskiej o charakterze politycznym.
W 1331 r. opactwo zostało spustoszone przez Krzyżaków, a następnie odbudowane w stylu gotyckim. Pozostałości po tej formie wciąż jeszcze możemy zobaczyć w dolnej kondygnacji wnętrz klasztornych.
Dzisiejszy wygląd kościoła Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja jest wynikiem barokowej przebudowy z przełomu XVII i XVIII wieku. W roku 1819 cystersi zostali wygnani stąd przez władze carskie. Dzisiaj mieszkają tutaj salezjanie, którzy prowadzą tutaj swoje seminarium duchowne.
W 2009 roku pocysterski zespół klasztorny otrzymał status pomnika historii.
Od 2005 roku, w czerwcu odbywa się tutaj Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej, na który warto przyjechać.
Jeżeli chcesz zobaczyć wnętrza klasztoru, umów się telefonicznie na wizytę. Jeden z braci salezjanów chętnie oprowadzi po klasztorze i opowie jego historię. Telefon: 63 276 33 24.
Spływ Wartą
Po zwiedzeniu pocysterskiego opactwa warto zaplanować wizytę w Pyzdrach, kolejnej miejscowości związanej z pierwszymi Piastami. Znajduje się tam bardzo ciekawe muzeum oraz Dom Podcieniowy. Odcinek z Lądu do Pyzdr można w przyjemny sposób pokonać rzeką. Jest to świetna okazja, żeby trochę odpocząć i podziwiać z wody brzegi Warty.
Pyzdry
Pyzdry dzisiaj są spokojnym miasteczkiem i pozornie nie ma tutaj nic ciekawego do zobaczenia. Okazuje się jednak, że za czasów średniowiecznych były jednym z głównych miast w Wielkopolsce. Pyzdrski gród istniał prawdopodobnie już w X wieku. Ponoć często przebywał tutaj książę Bolesław Pobożny, który przed rokiem 1257 nadał Pyzdrom prawa miejskie. Wizerunek księcia Bolesława widnieje zresztą w herbie miasta, a na rynku stoi jego konny pomnik.
Gród w Grzybowie
Kolejnym przystankiem na Szlaku jest Gród w Grzybowie, który powstał prawdopodobnie w latach 20. i 30. X wieku. Swoją świetność przeżywał w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Dzisiaj wciąż możemy zobaczyć wał, który biegnie dookoła i określa rozmiary grodziska. Świadczy tym samym o ważnej roli, którą wówczas gród odgrywał.
Miejsce to jest rajem dla archeologów. Badacze znaleźli tutaj dotychczas wiele tysięcy zabytków, takich jak paciorki ze szkła i bursztynu czy grzebienie z poroża. Znaleziono tutaj też prawdziwy skarb: prawie 700 fragmentów srebrnych, arabskich monet oraz ozdób.
W ciągu roku odbywają się tutaj dwie duże imprezy i jest to najlepszy czas, żeby tutaj przyjechać. W sierpniu jest Grzybowski Turniej Wojów, podczas którego można nie tylko zobaczyć zmagania grup rekonstrukcyjnych, ale także poznać życie codzienne w czasach Piastów.
Od 1 do 3 maja natomiast odbywa się Majówka z historią. Jest to piknik rekreacyjno-edukacyjny, podczas którego dzieje się bardzo wiele. Po więcej informacji zajrzyj na www.lednica.pl.
Gniezno
Podążając Szlakiem w końcu przyjeżdżamy do Gniezna. Jest to jedno z najważniejszych miejsc na Szlaku Piastowskim. Najstarszą częścią miasta jest Wzgórze Lecha, na którym wznosi się Archikatedra Prymasowska. Jest to największy sakralny zabytek w Polsce i tym samym najstarsza, o ponad tysiącletniej historii siedziba metropolitalna. Odwiedzana jest corocznie przez dziesiątki tysięcy wiernych i turystów. Chcą oni zobaczyć tutaj m.in. słynne drzwi gnieźnieńskie oraz grób św. Wojciecha.
Przeczytaj też: Gniezno – tu powstała Polska.
Zwiedzanie Archikatedry jest bardzo ciekawe, ale nie dla wszystkich. Dla najmłodszych Gniezno zaproponowało alternatywną i zarazem rozrywkową formę poznania historii początków Polski i samego miasta. Powstał Trakt królewski, czyli trasa do pokonania, która wiedzie przez różne ciekawe miejsca usytuowane w całym mieście.
Na czym polega zabawa? Trzeba odnaleźć rzeźby z brązu, które wyobrażają postaci pięciu królów Polski (tych koronowanych w Gnieźnie) oraz piętnaście figurek królików. Co trzeba zrobić, żeby je odszukać?
Na początek zainstalujcie aplikację Królika GOń na swoim telefonie. Aplikacja poprowadzi Was trasą do każdego obiektu na Trakcie. Dlaczego warto to zrobić?
1. Rzeźby królów są wyjątkowe. Nie stoją na wysokich cokołach tylko znajdują się na wyciągnięcie ręki. Naszym zdaniem są fascynujące i piękne. Dzięki aplikacji dowiecie się sporo ciekawych faktów na temat tych postaci. Szukajcie królów: Przemysła II, Bolesława Śmiałego, Mieszka II, Bolesława Chrobrego oraz Wacława II Czeskiego.
2. Figurki królików są niewielkie i stoją w różnych miejscach na chodnikach (tak jak krasnale we Wrocławiu). Każdy królik ma swoją nazwę, swoje atrybuty i poprzez aplikację możesz poznać jego historię. Króliki odnoszą się do różnych momentów i postaci z historii Gniezna, nie tylko tych z czasów piastowskich. Poza tym króliki są przesłodkie i warto znaleźć je wszystkie.
2. Dzięki aplikacji poszerzysz swoją wiedzę na temat tych postaci historycznych i czasów w których żyły. Dzieci polubią tę zabawę.
3. Zwiedzisz większą część miasta, które poza Wzgórzem Lecha ma jeszcze wiele ciekawych zaułków.
Park Miniatur w Pobiedziskach
Koniecznie pojedźcie też do Pobiedzisk. W miasteczku tym na dawnym trakcie z Poznania do Gniezna znajdują się dziś dwie atrakcje Szlaku Piastowskiego. W Skansenie Miniatur możemy obejrzeć kilkadziesiąt kopii, miniatur zabytkowych budowli z Wielkopolski i Kujaw. Wykonane zostały w skali 1:20 i wiernie odwzorowują detale architektury. Można tutaj nie tylko pospacerować wśród tych mini budowli, ale także wejść na wieżę widokową lub obejrzeć wystawę w pobliskiej sali audiowizualnej.
Gród Pobiedziska
Gród Pobiedziska to komercyjna atrakcja dla całej rodziny. Jest to rekonstrukcja średniowiecznej fortyfikacji, za ogrodzeniem której można pobawić się wczesnośredniowiecznymi machinami wojennymi używanymi w państwie piastowskim. Wśród nich są taran, trebusz, onager czy wieża oblężnicza. Odtworzono je w oryginalnej wielkości, zgodnie z historycznymi opisami. Ich działanie można sprawdzać własnoręcznie. Pomocy udzieli nam w tym obsługa przebrana w stroje z epoki. Tutejsi wojowie są bardzo przyjacielscy. Serdecznie ich pozdrawiamy!
Ostrów Lednicki
Nie pomińcie Ostrowa Lednickiego podążając Szlakiem piastowskim. Ostrów Lednicki (czyli wyspa na jeziorze Lednica) jest jednym z najważniejszych miejsc w historii Polski. To najprawdopodobniej tutaj właśnie odbył się chrzest księcia Mieszka I i jego żony Dobrawy i to tutaj wzięło początek chrześcijaństwo na ziemiach polskich.
Teren wokół wyspy jest rozległy i sprzyja rodzinnym spacerom.
W X wieku istniały tutaj dwie przeprawy mostowe: most poznański, który miał 440 m długości i most gnieźnieński o długości 170 m. W wodach jeziora archeologowie odnaleźli ponad 300 sztuk uzbrojenia datowanych na X wiek. Świadczy to o militarnej randze Ostrowa za panowania Mieszka I. Pozostałości tych mostów wciąż tkwią w jeziorze.
Na wyspę przeprawiamy się promem. Po przeprawie przywitają nas postaci trzech jeźdźców, które symbolizują koronację Bolesława Chrobrego. Swoje kroki kierujemy do najważniejszego miejsca na Ostrowie czyli kamiennego palatium z X wieku z kaplicą. Zostały odkryte tutaj dwa miejsce chrzcielne (baptysteria) i osobny duży kościół. Dzisiaj możemy podziwiać zaledwie ruiny tych obiektów. Gród, pomimo, że był broniony i stawiał opór, został zniszczony podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława w 1038 r. Ostatecznie wyspa została opuszczona w XIV wieku.
Poznań
Stolica Wielkopolski to bardzo ważny ośrodek monarchii pierwszych Piastów. Znajduje się tutaj osiem obiektów zaliczanych do Szlaku Piastowskiego. Największe nagromadzenie piastowskich reliktów jest na Ostrowie Tumskim – jest to obszar dawnego grodu i siedziby Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Najważniejszy z tych reliktów znajduje się głęboko ukryty tutaj pod ziemią. Informuje nas o tym tablica, którą znajdziemy obok gotyckiego kościółka Najświętszej Marii Panny, nieopodal archikatedry.
Początki polskiej państwowości nierozerwalnie wiążą się z przyjęciem chrześcijaństwa przez pierwszych Piastów. Dlatego też obiekty sakralne są najważniejszymi miejscami na Szlaku Piastowskim. Właśnie poznańska archikatedra pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła jest tak ważnym miejscem. To tutaj zostali pochowani pierwsi piastowscy władcy: Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Na miejscu katedry w X wieku funkcjonowała stacja misyjna z kaplicą chrzcielną, gdzie działał pierwszy ustanowiony w roku 968 dla państwa Piastów biskup Jordan. Budowę pierwszej świątyni katedralnej podjął kolejny biskup Unger w ostatniej ćwierci X wieku. Na przestrzeni kolejnych wieków świątynia była rozbudowywana na wzór kolejnych trendów architektonicznych: w stylu romańskim, gotyckim potem barokowym. Obecnie, po roku 1945, katedra odzyskała dawny wygląd gotycki. Jej współczesne wyposażenie zostało sprowadzone z terenów „ziem odzyskanych”: z Milicza, ze Zgorzelca czy z Wrocławia.
Brama Poznania – ICHOT (Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego) to kolejne bardzo ciekawe miejsce do odkrycia na Szlaku. Zostało otwarte w 2014 r. jako pierwsze w Polsce nowoczesne centrum interpretacji dziedzictwa. Nie znajdziemy tutaj autentycznych pamiątek, które mieszczą się tuż obok na Wyspie Katedralnej, ale w swoim programie i multimedialnej ekspozycji nawiązuje do epoki tworzenia państwa.
W Poznaniu poza Archikatedrą i innymi reliktami na Ostrowie Tumskim oraz Bramą Poznania Szlak Piastowski wiedzie do Rezerwatu Archeologicznego Genius loci. Możecie zobaczyć tutaj fundament i podstawę wału grodowego z okresu panowania Mieszka I. Obejrzycie także film 3D, który ukazuje i wyjaśnia proces budowy grodów.
Udajcie się też do Muzeum Archeologicznego z siedzibą w Pałacu Górków. Tutaj mogą zainteresować Was dwie wystawy: Pradzieje Wielkopolski oraz Tu powstała Polska.
Szlak wiedzie też do kościoła pw. św. Jana Jerozolimskiego za Murami. Jest to niewielka świątynia, która powstała dla rycerskiego zakonu joannitów. Sprowadził ich tutaj książę Mieszko Stary w 1170 r. Rycerze-mnisi zastąpili pierwotny kościółek romańską świątynią wzniesioną z cegieł. Jest to obecnie najstarszy zachowany budynek ceglany w Wielkopolsce.
Podążając Szlakiem warto udać się na Zamek Królewski na Wzgórzu Przemysła, który jest kopią średniowiecznej fortecy. Zamek pierwotnie wzniesiony przez Piastów: Przemysła I, Przemysła II i Kazimierza Wielkiego jest reliktem ich panowania.
W podziemiach kościoła Franciszkanów od ulicy Ludgardy możemy obejrzeć makiety dawnego Poznania autorstwa Krzysztofa Przybyły. Jedna z nich (o powierzchni 27 m2) prezentuje gród piastowski, druga (50 m2) – średniowieczne miasto. Makiety ą wykorzystane do multimedialnych pokazów podczas których z wykorzystaniem dźwięków, światła i efektów technicznych oglądamy historię grodu i miasta.
Kiedy zwiedzicie już obiekty opowiadające historię początków państwa polskiego to na osłodę koniecznie musicie udać się do Rogalowego Muzeum w Poznaniu. Weźmiecie tutaj udział w zabawnym pokazie i spróbujecie prawdziwych rogali świętomarcińskich.