Zamków ziemi chełmskiej było niewiele, jeszcze mniej zostało zachowanych. Warto jednak poznać ciekawostki o twierdzach w okolicy Chełma w woj. lubelskim. Ziemia chełmska miała szczególny status porównywalny do województwa w okresie I Rzeczypospolitej.
Zamek w Krupem
Zamek w Krupem jest jedną z lepiej zachowanych warowni ziemi chełmskiej. Znajduje na z Chełma do Krasnegostawu. Pierwszy zamek stał tu już w 1492 roku. Warownia w takim kształcie się nie zachowała, ale na pewno była imponującą posiadłością szlachecką Krupskich herbu Korczak. Zamek przekazywany był w ręce innych rodów, Zborowskich i Gnoińskich.
Forteca została przebudowana otoczona murem oraz gankami strzelniczymi i basztami. Dookoła zamku przebiegała fosa, sąsiaduje z nim też naturalne rozlewisko. Wejścia bronił most zwodzony.
W 1577 roku Krupe przejął Paweł Orzechowski i zarządził kolejną przebudowę w stylu renesansowym. Kolejne zmiany przyniósł potop szwedzki, a zamek został uszkodzony w ataku Szwedów w 1656 roku. 9 lat później spłonął w pożarze. Mimo odbudowy, kolejny pożar w 1794 roku przyniósł zamkowi ostateczną klęskę.
Zamek w Krasnymstawie
W Krasnymstawie zamek nad brzegiem Wieprza stał już od czasów Kazimierza Wielkiego, a obok niego wykopano staw, nazwany Krasnym Stawem. Od niego wzięła się późniejsza nazwa miejscowości.
Zamek był najeżdżany przez Tatarów, Szwedów i Kozaków. Ciekawym wydarzeniem było uwięzienie w zamku arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga, który trafił do niewoli w bitwie pod Byczyną. Hetman wielki koronny Jan Zamoyski, który zwyciężył pod Byczyną, często odwiedzał swojego więźnia w wieży nazwanej potem Maksymilianowską.
Twierdza popadała w ruinę od XVII w. Choć zamek zaczęto remontować, przyjmuje się, że ostatecznie przestał istnieć w 1824 r.
Zobacz także: Nieistniejące zamki w Polsce
Inne zamki ziemi chełmskiej
Jakie jeszcze istniały zamki na ziemi chełmskiej?
- Wysoka Górka w Chełmie to tak naprawdę grodzisko na Górze Zamkowej w Chełmie. Wzniesienie miało duże znaczenie religijne. Zamek z drewna i wapienia wzniósł tutaj około 1236 r. książę Daniel Halicki. W XIV wieku za Kazimierza Wielkiego stanęła tam kamienna wieża obronna. Zamek miał stać na wzgórzu co najmniej do końca XVIII w. W XIX w. pozostały z niego tylko fundamenty.
- Zamek w Sielcu był warownią z XIV wieku, z której zachowało się niewiele. Wybudowany przez Uhrowieckich herbu Suchekomnaty zamek przejęła dwa wieki później rodzina Smoków herbu Ślepowron. W swej historii twierdza była przebudowywana i kilkukrotnie zmieniała właścicieli. W XIX w. znalazła się w ruinie.
- Zamek w Skierbieszowie w powiecie zamojskim został wzniesiony w XIV wieku, a zniszczony prawdopodobnie w XVII w. Obecnie nie ma po nim śladu. Zachowało się jedynie wzgórze po wieży obronnej. Badania archeologiczne wykazały ślady osadnictwa z XIV w. na tym terenie.
- Dwór w Skokówce był obronną posiadłością koło Zamościa. Podobno to tam w 1542 r. urodził się kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Jan Zamoyski, ten sam, który założył Zamość. Budynek nazywany był także fortalicją Skokowki. Posiadłość nie istnieje od XVI wieku.
- Wieża w Stołpiu znajduje się około 8 kilometrów od Chełma. Była to zbudowana prawdopodobnie przez Daniela Halickiego wieża obronna. Według archeologów budynek mógł powstać najwcześniej w XII wieku i bronić wjazdu do Chełma.
- Wieża w Bieławinie, który jest obecnie częścią Chełma, prawdopodobnie
- stała w centrum dużej średniowiecznej osady o powierzchni 20 hektarów. Zostały po niej jedynie fundamenty. Według archeologów wieża miała m.in. charakter obronny.