Kolędy to pieśni religijne związane z Boży Narodzeniem. Śpiewamy je w domach podczas Wigilii, w kościołach, szkołach oraz na świątecznych koncertach. Kolędowanie to wyjątkowy zwyczaj, który zbliża nas i nadaje wieczerzy wigilijnej magicznego charakteru. Czy wiecie jaka jest najstarsza polska kolęda i ile łącznie powstało ich w naszym ojczystym języku? Przekonajcie się sami.
Kolędy nie tylko na Nowy Rok
Kolędy początkowo odnosiły się do radosnych pieśni noworocznych. Ich nazwa pochodziła od łacińskiego słowa calendae i oznaczała pierwszy dzień miesiąca. Dawniej w krajach słowiańskich nazywano tak pierwszy dzień roku. Obecnie kolędy to pieśni bożonarodzeniowe. Najczęściej ich treść nawiązuje do wierzeń religijnych. Świecką odmianą kolędy, z wątkami mówiącymi o życiu codziennym, jest pastorałka.
Polski zbiór kolęd i pastorałek
Pierwsze kolędy w języku polskim pojawiły się na początku XV wieku i były tłumaczone z łaciny oraz ze śpiewników braci czeskich. Wraz ze wzrostem popularności pieśni bożonarodzeniowych w XVII i XVIII wieku zaczęło powstawać coraz więcej polskich kolęd. Wtedy właśnie napisano jedne z najpiękniejszych pieśni: W żłobie leży, której autorem jest Piotr Skarga oraz Bóg się rodzi autorstwa Franciszka Karpińskiego. Twórcami innych znanych kolęd byli między innymi Mikołaj Sęp Szarzyński i Andrzej Morsztyn.
Łącznie powstało ponad 500 kolęd i pastorałek w języku polskim. Najstarszy zbiór polskich pieśni bożonarodzeniowych został wydany w 1843 roku. Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane to wyjątkowe dzieło autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego, które pozwala nam poznać najstarsze polskie kolędy.
Najstarsza w Polsce
Najstarszą zachowaną polską kolędą jest Zdrow bądź, krolu anjelski. Pochodzi ona z 1424 roku. Tekst zapisany został w kazaniu Jana Szczekny – mnicha cysterskiego i spowiednika królowej Jadwigi, który od 1407 roku był profesorem teologii na Uniwersytecie Krakowskim.
Jej podstawowy tekst to:
Zdrow bądź, krolu anjelski
K nam na świat w ciele przyszły,
Tyś zajiste Bog skryty,
W święte czyste ciało wlity.
Zdrow bądź, Stworzycielu
Wszego stworzenia,
Narodziłś się w ucirpienie
Prze swego luda zawinienia.
Zdrow bądź, Panie, ot Panny
Jenżś się narodził za ny.
Zdrow bądź, Jesu Kryste, krolu,
Racz przyjęci naszę chwałę.
Racz daci dobre skonanie
Prze twej matki zasłużenie,
Abychom cię wżdy chwalili,
Z tobą wiecznie krolowali. Amen
Najpiękniejsze polskie kolędy
W Polsce mamy wiele pięknych kolęd. Każdy z nas ma swoją ulubioną, którą zawsze śpiewa podczas wigilijnego wieczoru. Najpopularniejsze polskie kolędy to:
- Anioł pasterzom mówił
- Bóg się rodzi, moc truchleje
- Dzisiaj w Betlejem
- Gdy się Chrystus rodzi
- Gdy śliczna Panna
- Jezus malusieńki
- Lulajże, Jezuniu
- Mędrcy świata, Monarchowie
- Oj, maluśki, maluśki
- Pójdźmy wszyscy do stajenki
- Przybieżeli do Betlejem
- W żłobie leży
- Wśród nocnej ciszy
A która kolęda jest Waszą ulubioną?