Pałace Branickich w Białymstoku i Choroszczy to perły architektury i jedne z lepiej zachowanych posiadłości magnackich w Polsce. Zabytkowa posiadłość w Białymstoku to dziś siedziba Uniwersytetu Medycznego. Kryje bardzo bogatą historię.
Ród Branickich – magnaci spod Krakowa
Historia znanego rodu zaczęła się w Branicach, niewielkiej miejscowości pod Krakowem (dziś nieistniejącej, to obecnie część Krakowa). To tam powstał pierwszy dwór Branickich herbu Gryf, wywodzących się z rodu Gryfitów-Świebodziców. Na pewno słyszeliście o Janie Klemensie Branickim, który żył w XVIII wieku i piastował urząd hetmana wielkiego koronnego. Był ostatnim męskim przedstawicielem rodu, właścicielem 12 miast, 257 wsi i 17 pałaców. Ostatni męski przedstawiciel rodu Branickich znany jest m.in. z zatargów politycznych z Familią, czyli rodem Czartoryskich.
Pałac Branickich w Białymstoku – Wersal Podlasia
Okazały pałac Branickich w Białymstoku swój obecny kształt zawdzięcza przebudowie w stylu późnobarokowym. Pierwotnie stał tu gotycko-renesansowy zamek z XVI wieku. Miał dwie kondygnacje i był otoczony fosą.
Pierwsza przebudowa trwała w latach 1691–1697. Oblicze budowli całkowicie się zmieniło. Dawną basztę przekształcono na klatkę schodową. Ślady warowni są już zatarte.
Druga rozbudowa w II połowie XVIII wieku także była szeroko zakrojona. Kierowała nią żoną Jana Klemensa Branickiego, Izabela Poniatowska. W okazałym dworze gościł jej brat Stanisław August Poniatowski. Nie raz gościli tutaj król August II, August III książęta z wielu krajów, biskup Ignacy Krasicki, cesarz Józef II Habsburg, czy też król Ludwik XVIII. Oglądali spektakle teatru dworskiego i grup baletowych. Braniccy znani są także jako mecenasowie sztuki.
Szkoła wojskowa w pięknej posiadłości
Pałace Branickich pełniły nie tylko funkcję reprezentacyjną. W 1754 roku w posiadłości w Białymstoku powstała Wojskowa Szkoła Budownictwa i Inżynierii. Kolejna uczelnią była Szkoła Akuszeryjna, a następnie w 1773 roku Szkoła Akademicka Zgromadzenia Białostockiego założona przez KEN.
Posiadłość miała po śmierci Izabeli przejść w ręce Potockich. Stało się inaczej. Nadeszły rozbiory, a majątek trafił ostatecznie w ręce cara Rosji Aleksandra I, po traktacie w Tylży w 1807 roku.
Pałac Branickich w Choroszczy
Choroszcz leży tuż pod Białystokiem. To w tutejszym pałacu wypoczywać chciał Jan Klemens Branicki wraz z żoną. Nakazał wybudowanie mniejszej rezydencji otoczonej fosą. Pałac w Choroszczy jest pięknie położony na sztucznej wyspie. Okalający go park ma 25 hektarów powierzchni.
Koncepcja powstała jeszcze przed małżeństwem z Izabelą Poniatowską. Po jego zawarciu prace przyspieszyły, dokończono też koncepcję ogrodu z licznymi mostkami, bramami i rzeźbami aniołków. W 1759 roku pałac był gotowy.
Urokliwy pałacyk nieco podupadł po śmierci Izabeli w 1808 roku, dodatkowo został uszkodzony w czasie walk powstania listopadowego. Ciekawa historia rozpoczyna się w 1840 roku, kiedy to posiadłość przejęła fabryka włókiennicza. Prowadząca ją rodzina Moesów opuściła budynek w czasie I wojny światowej, kiedy został uszkodzony w trakcie działań militarnych.
W międzywojniu pałacyk był szpitalem. Po II wojnie światowej został odbudowany. Obecnie znajduje się tu Muzeum Wnętrz Pałacowych.
Pałace Branickich – dojazd
Pałace Branickich znajdują się w województwie podlaskim. Kompleks w Białymstoku znajdziemy w sercu miasta między ul. Legionową, Adama Mickiewicza i Akademicką.
Do pałacu w Choroszczy dojedziemy drogą S8 kierując się na zachód. Pałacyk znajdziemy nieopodal brzegu Horodnianki, przy ul. Pałacowej.
