Na ziemiach dzisiejszego woj. podkarpackiego stawiało swoje siedziby wiele znamienitych rodów, w tym Lubomirskich, Potockich, czy Krasickich. Pozostawili po sobie arcydzieła architektury wielu epok. W niektórych zamkach mieszczą się dziś imponujące muzea. Oto piękne podkarpackie (choć oczywiście nie wszystkie) zamki.
Zamek w Łańcucie
Zamek w Łańcucie to rezydencja magnacka, która gościła w swoich salach dwa znamienite rody. Mieszkali tu przedstawiciele rodzin Lubomirskich i Potockich.
Pierwotna rezydencja istniała od II połowy XVI w. Najpoważniejszą rozbudowę zaplanował wojewoda Stanisław Lubomirski. Zamek otoczono fortyfikacjami bastionowymi, które przysłużyły się m.in. podczas najazdu Szwedów. Zamek przejęli Potoccy. Przez lata, aż do zakończenia II wojny światowej to właśnie ten ród opiekował się obiektem.
Mimo poniesionych strat, zamek w Łańcucie może się poszczycić dobrze zachowanymi wnętrzami pełnymi cennych zbiorów. Na uwagę zasługują również zamkowe sale. Warto odwiedzić tamtejsze muzeum i przejść się dookoła zamku – w parku jest m.in oranżeria z 1802 roku, zameczek romantyczny z 1800 roku czy storczykarnia.
Czytaj więcej: Zamek w Łańcucie – warownia, której nie zdobyli Szwedzi
Zamek Krasiczyn
Położony pod Przemyślem zamek Krasiczyn od swych początków w XVI wieku był siedzibą wielu magnackich rodów. Gościły w nim też często koronowane głowy.
Budowę zamku rozpoczął Stanisław Sieciński vel Krasicki, kasztelan przemyski, którego dzieło kontynuował syn Marcin. Zamek został przyozdobiony krużgankami, ażurowymi attykami oraz pięknymi dekoracjami. Powstały też cztery różne od siebie baszty: Boska, Papieska, Królewska i Szlachecka. Charakter i nazwa każdej z baszt odzwierciedlały porządek świata jaki wyznawał fundator.
W XVIII wieku w rezydencji mieszkali kolejno Tarłowie, Potoccy, Szembekowie czy Wielopolscy. W 1726 roku zamek najechali Kozacy i Moskale, którzy go zdewastowali.
W roku 1835 r. rezydencja przeszła w posiadanie rodu Sapiehów. To im zawdzięcza się, że obiekt przetrwał do dziś.
Po wybuchu II wojny światowej nastąpiła największa dewastacja zamku, kiedy to Sowieci zorganizowali w zamku koszary. Dziś część warowni można zwiedzać.
Czytaj więcej: Zamek Krasiczyn – wyjątkowa rezydencja czterech baszt
Zamek Lubomirskich w Rzeszowie
Zamek w Rzeszowie nie od razu był własnością Lubomirskich. Jego fundatorem był kasztelan czchowski i sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza. Budowla przyjęła formę palazzo in fortezza, czyli pałacu z elementami warowni obronnej. Następnie zamek trafił w ręce Lubomirskich.
Lubomirscy wzbogacili się na soli. Prowadzili wydobycie w wielu miejscowościach, zakładali też gorzelnie, cukrownie i fabryki. Inwestowali też bardzo w nieruchomości. Wśród ich najważniejszych włości oprócz Lubomierza można wymienić Bochnię, Wieliczkę, ale także właśnie Rzeszów.
W zamku w czasie wojny i okupacji działało więzienie, w którym zamknięto kilka tysięcy Polaków. W zamkowych lochach dokonywano wyroków.
Zamek w Baranowie Sandomierskim
Zamek w Baranowie Sandomierskim to późnorenesansowa rezydencja, której właścicielami był ród Leszczyńskich. Ze względu na liczne podobieństwa do krakowskiej warowni nazywany jest małym Wawelem.
Został wzniesiony pod koniec XVI wieku w miejscu dawnego dworu rycerskiego. Inicjatorem budowy był Rafał z Leszczyńskich. Jego syn rozbudował rezydencję – pojawił się dziedziniec z krużgankami, utworzono bibliotekę.
Na przestrzeni lat zamek w Baranowie Sandomierskich przechodził w ręce kolejnych rodów. Zarządzali nim m.in. Wiśniowieccy, Lubomirscy, Potoccy oraz Krasińscy. Aktualny stan zamku to zasługa ostatnich właścicieli – rodziny Dolańskich. Na początku XX wieku przeprowadzili oni remont budynku.
Czytaj więcej: Zamek w Baranowie Sandomierskim – mały Wawel
Zamek Kazimierzowski w Przemyślu
Zamek Kazimierzowski w Przemyślu to renesansowa warownia na Wzgórzu Zamkowym, której nie można odmówić uroku.
Już za panowania Kazimierza Wielkiego stał tam murowany zamek gotycki w miejscu drewnianego grodu. Z tamtej fortecy niewiele się zachowało poza bramą wjazdową. Fortecę zniszczyli Wołosi podczas najazdu w 1498 r.
Odbudowany zamek miał w narożnikach cztery baszty i wieże. Michał Krasicki zlecił w XVII w. przebudowę architektowi Galeazzo Appianiemu. Przez wieki wzmacniano obronność zamku.
Zamek jaki widzimy dziś to efekt licznych modernizacji. W XX w. na dziedzińcu odsłonięto zarys rotundy i palatium jeszcze z czasów Bolesława Chrobrego. Rozpoczęto prace by wyeksponować te elementy.
Zamek królewski w Sanoku
Najważniejszym zabytkiem Sanoka jest niewątpliwie Zamek Królewski z XIV wieku. W 1339 r. Sanok zyskał prawa miejskie na prawie magdeburskim. Ale w czasie odzyskania przez Kazimierza Wielkiego Grodów Czerwieńskich, zamek był jeszcze prawdopodobnie drewniany. Król gościł tam trzykrotnie. Potem fortecę otoczono murami obronnymi i wielokrotnie przebudowywano.
W XIX wieku, podczas zaboru austriackiego, zamek w dużej mierze uległ zburzeniu. Warownię zrekonstruowano w drugiej połowie XX wieku i przeniesiono tu istniejące w mieście Muzeum Historyczne.
Zamek Sobień
Zamek Sobień znajduje się w woj. podkarpackim i pamięta czasy średniowiecza. Zarządzany był przez króla, a następnie przez wiele rodów szlacheckich. Jego lokalizacja nie jest przypadkowa: stał blisko szlaku wzdłuż doliny Sanu.
Murowana twierdza powstała na przełomie XIII i XIV w. Władał nią m.in. król Jagiełło, aż do momentu kiedy podarował zamczysko pierwszemu z rodów rycerskich – rodzinie Kmitów. W XVI w. Kmitowie oddali zamek kolejnym magnatom.
Warownia w Sobieniu była świadkiem partyzanckich walk pod wzgórzem Sobienia. Potyczka toczyła się z udziałem pociągu pancernego.
Zamek Kamieniec w Odrzykoniu
Zamek Kamieniec w Korczynie-Odrzykoniu to XIV-wieczne gotyckie ruiny. Zamek za obronę Wilna zamek otrzymał rycerz Klemens z Moskorzewa herbu Pilawa. W 1399 gościł na zamku król Władysław Jagiełło.
To ciekawa warownia. Straszy nie dama, a… karlica. Szlachcianka Kasia była dwórką wojewodziny, a ta często bywała u królowej Bony. Karlica Kasia tak spodobała się Bonie, że królowa zatrudniła ją na Wawelu. W Europie modne było w tych czasach, że rodziny królewskie posiadały orszaki karłów.
Kasia po kilku latach wyszła za karła Kornelka. Zostali oni oddani na służbę w Granadzie, lecz tęsknili za Odrzykoniem. Gdy Kasia zmarła, wojewodzina nie wiedząc o jej śmierci zobaczyła ją wieczorem siedzącą przy kominku. Zjawa szybko zniknęła, ale powraca na zamek.
Zamek to dziś ruina, ale dość okazała. Na pewno warto tam pojechać.
Czytaj także: Najpotężniejsze rody magnackie w historii Polski