To perełki architektury, najczęściej drewniane i znajdujące się na szlakach zabytków techniki. Niektóre stare młyny i wiatraki nadal są w stanie działać. Oto ciekawe obiekty tego typu w Polsce.
Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich
We Wdzydzach Kiszewskich znajduje się najstarszy skansen w Polsce założony w 1906 roku. Miejsce to poświęcone jest Kaszubom – jednej z najliczniejszych grup etnograficznych w Polsce. Wdzydze Kiszewskie to miejsce gdzie możemy w wyjątkowy sposób poznać ich język, folklor i rzemiosło.
Na terenie muzeum znajdują się 32 obiekty ludowej zabudowy kaszubskiej m. in. aż dwa piękne drewniane wiatraki.
Czytaj więcej: Wdzydze Kiszewskie – najstarszy skansen w Polsce
Skansen w Tokarni
Park Etnograficzny w Tokarni jest częścią Muzeum Wsi Kieleckiej w Kielcach. Umieszczono tu nie tylko dawne chaty, ale również małą architekturę taką jak przydrożne krzyże czy kapliczki. Dbałość o detale jest charakterystyczna dla skansenu w Tokarni. Uwaga skupiła się nawet na przydomowych ogródkach – wyglądają dokładnie tak jak dawne fragmenty obejścia.
Park Etnograficzny w Tokarni ma w swoich zbiorach bardzo ciekawy okaz. To zabytkowy wiatrak. Park może się też poszczycić, jako jedyny skansen w Polsce, w pełni wyposażonym gabinetem i mieszkaniem małomiasteczkowego lekarza z okresu międzywojennego.
Czytaj więcej: Park Etnograficzny w Tokarni – wieś idealna
Skansen w Olsztynku
W Olsztynku mieści się Muzeum Budownictwa Ludowego, które istnieje tam od 1909 roku. Na terenie skansenu możemy podziwiać wiele ciekawych eksponatów architektury drewnianej. Znajduje się tu m. in. zagroda biedniacka z Mazur, karczma oraz piękne drewniane wiatraki.
Można również oglądać rzadkie gatunki zwierząt gospodarskich polskiego pochodzenia takich jak koniki polski, owce skudde, kury gołoszyjki i wiele innych.
Opuszczony wiatrak w Zdrzewnie
Ruiny wiatraka w Zdrzewnie w powiecie lęborskim na Pomorzu wciąż prezentują się okazale na wzgórzu, choć budowla była używana tylko do połowy XX wieku. Niszczejąca po pożarze wieża holenderskiego wiatraka na szczęście nie zawaliła się, w odróżnieniu do innych wiatraków w okolicy. Ceglana budowla ma niemal 10 m średnicy i wciąż posiada śmigła. To jedyny zachowany holender w tym rejonie.
Koźlak koło Janowa Podlaskiego
Uroczysko Zaborek to pensjonat koło Janowa Podlaskiego, na którego terenie znajduje się prawdziwy wiatrak koźlak. To rodzaj skansenu, ale można w nim spać (nawet w samym wiatraku) i poznawać lokalną kulturę. Czas płynie tu wolniej.
Można się wybrać do Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, pojeździć na koniach z Janowa Podlaskiego lub po prostu poleniuchować nad jeziorem.
Koźlak w Drewnicy na Żuławach
To jedyny taki wiatrak na Żuławach. Został zbudowany w 1718 r. w Drewnicy, co ciekawe przez holenderskich osadników (ciekawe, bo jest to wiatrak kozłowy, a nie holenderski). Drugi zachowany wiatrak w okolicy znajduje się w Palczewie, ale to już typowy holender. Na Żuławach było kiedyś łącznie 100 wiatraków przemiałowych.
Wiatrak w Drewnicy przeszedł częściową renowację. W środku nadal znajdują się dawne mechanizmy i elementy starego wyposażenia.
Wiatrak w Starej Różance
Wiatrak w Starej Różance. Fot. Shutterstock
Murowany holender w Starej Różance blisko Kętrzyna i Wilczego Szańca pochodzi z XIX wieku. Wyróżnia się nieregularnie rozmieszczonymi śmigłami i ciekawą strzelistą budową.
W latach 70. wiatrak przejęło Kętrzyńskie Zjednoczenie Rolniczo-Przemysłowe. Zaczął tam funkcjonować zajazd, który dziś jest własnością prywatną.
Wiatrak koźlak w Bierzgłowie
Wiatrak w Bierzgłowie w woj. kujawsko-pomorskim w powiecie toruńskim pochodzi z 1867 roku. Dziś prezentuje się inaczej niż inne koźlaki w Polsce, gdyż nie tak dawno temu przeszedł remont (w 2011 r.). Z tego względu jest jaśniejszy niż inne drewniane wiatraki, które przez lata brudziły się i dziś są niemal czarne (były też konserwowane i mogły być budowane z ciemniejszego drewna).
Nieopodal można oglądać zamek w Bierzgłowie, krzyżacką warownię z XIII w.
Wielkopolski Park Etnograficzny
Nad Jeziorem Lednickim miłośnik wiatraków znajdzie czego szuka. W woj. wielkopolskim znajdują się obok siebie takie miejscowości jak Lednogóra, Dziekanowice i Lednica, słynąca z Pola Lednickiego, miejsca ogólnopolskich spotkań młodzieży. W Dziekanowicach znajduje się Wielkopolski Park Etnograficzny. Na dużym terenie można znaleźć wiele wiatraków różnego typu.
Są tam także drewniany kościół, kaplica, barokowy dwór z folwarkiem, karczma i młyn wodny. Zabytkowe budynki pochodzą nawet z 1602 roku!
Inne wiatraki w Polsce
Miejscowości, w których można obejrzeć koźlaki to m.in.: Bierzgłowo (zrekonstruowany w 2011), Tokarnia – Muzeum Wsi Kieleckiej (wiatrak z Dębna), Bieżyń (zniszczony), Brenno, Brodnia, Bukówiec Górny, Buszkowice, Chróścina, Dąbcze, Jerka, Kłóbka – Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny, Koszuty, Lednogóra, Leszno – 2 koźlaki, Leśniów Wielki, Łagowo (zniszczony), Mierzyn, Osiek nad Notecią – Muzeum Kultury Ludowej, Osieczna – 3 koźlaki, Ożumiech(1880), Parysów, Pawłowice (pozostałość), Rydzyna, Sierpc – Muzeum Wsi Mazowieckiej (na zdjęciu), Śmigiel – dwa koźlaki, Świerczyna, Święciechowa, Tykocin, Toruń – Muzeum Etnograficzne, Wilkowice (zniszczony), Wolsztyn (wiatrak z 1603 w Skansenie Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielkopolski), Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu. [Źródło: Wikipedia]